تابوهایی که یکی‌یکی شکسته می‌شوند!

آرمان/ «تابو یا پرهیزه، آن دسته از رفتارها، گفتارها یا امور اجتماعی است که طبق رسم و آیین، ممنوع و نکوهش‌پذیر است.»

به نظر می‌رسد بسیاری از تابوها سرگذشتی هزاران‌ساله دارند و به همین دلیل تابو شدن آنها می‌تواند طبیعی باشد، ولی اینجا سخن از تابوهایی است که تابو شدن آنها بسته به شرایط اجتماعی است و این تابو شدن به جای اینکه مفید واقع شود بعضا باعث شکل‌گیری و دامن زدن به بسیاری از آسیب‌های اجتماعی شده است. تابوها پرچین‌های نامرئی و ناشناخته‌ای هستند که مسائل اجتماعی را مرزگذاری کرده‌اند و به بسیاری از آنها اجازه مطرح شدن نمی‌دهند و به بعضی دیگر تا حدودی اجازه مطرح شدن می‌دهند، اما تجربه ثابت کرده است تا زمانی که افکار عمومی نتواند به وضوح درباره مسائل اجتماعی حرف بزند، نمی‌توان انتظار داشت که آن مساله به یک دغدغه جمعی تبدیل شود.

تابوی صحبت از فروش نوزادان شکسته شد

شاید برای ملموس‌تر شدن قضیه بتوان به آخرین تابوشکنی در حوزه اجتماعی اشاره کرد. «خرید و فروش نوزادان در جنوب شهر تهران رواج دارد. متاسفانه گزارشات نشان می‌دهد خانم‌های کارتن‌خواب به هنگام زایمان به برخی از بیمارستان‌های جنوب و مرکز شهر مراجعه و پس از به دنیا آمدن نوزاد با دریافت 100 تا 200 هزار تومان بچه خود را می‌فروشند.» اینها گفته‌های دو هفته قبل فاطمه دانشور، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر بودند. او در یک ماه گذشته از مساله‌ای پرده برداشت که تا قبل از این کمتر به آن پرداخته می‌شد یا اصلا به آن پرداخته نمی‌شد. فروش نوزادان مساله‌ای بود که در مناطق جنوبی شهر تهران به‌شدت رواج داشت ولی این مساله زمانی در اولویت کاری مسئولان قرار گرفت که فاطمه دانشور آن را رسانه‌ای کرد. بعد از اینکه این مساله در رسانه‌ها مطرح شد سازمان‌ها و نهادهای مختلفی مانند نیروی انتظامی، بهزیستی، قوه قضائیه و شورای شهر هم به این مساله ورود پیدا کردند. در حقیقت تابوی فروش نوزادان شکسته شد.

تابوی صحبت از اعتیاد زنان شکسته شد

احتمالا شما هم اگر سری در اخبار داشته باشید، این جمله‌ها به گوشتان آشنا خواهند بود. «فقر، اعتیاد و بسیاری دیگر از آسیب‌های اجتماعی در حال زنانه شدن هستند.» جالب است بدانید تا یک دهه قبل صحبت از رشد آسیب‌های اجتماعی در بین زنان یک تابو بود و کمتر پیرامون آن صحبت می‌شد. اما زمانی که تابوی این مساله شکسته شد حتی صدا و سیما هم دست به ساخت برنامه‌هایی زد که رشد آسیب‌های اجتماعی در بین زنان را نشان می‌داد. «در حال حاضر آمار زنان معتاد به عدد دو رقمی هم رسیده است و 10 درصد از معتادان زنان هستند.» علاوه بر اعتیاد افزایش مصرف سیگار و قلیان در بین زنان هم مساله‌ای است که مسئولان نهادهای مختلف در چند ساله اخیر به آن پرداخته‌اند. پرداختن به این معضل اجتماعی نه تنها آسیب‌زا نبوده بلکه باعث شده است که اقدامات در این زمینه تشدید شوند. همین اتفاق حتی از تابوی این مساله در بین خانواده‌ها هم کاسته است. تا قبل از این اگر زنی معتاد بود کمتر پیش می‌آمد که برای ترک اقدام کند، زیرا ترس از اینکه بقیه افراد جامعه بدانند و احتمال طرد شدن باعث می‌شد که این مساله در خفا باقی بماند، اما زمانی که تابوی این مساله شکسته شد و جامعه اجازه صحبت درباره این معضل و آسیب‌هایش را پیدا کرد حتی روند ترک اعتیاد هم آسان‌تر شد. امروزه بسیاری از زنان معتاد که قصد ترک دارند به راحتی و با ترس کمتری نسبت به گذشته به مراکز ترک اعتیاد مراجعه می‌کنند.

تابوی صحبت از ایدز شکسته شد

چهار ماه قبل، عباس صداقت، رئیس اداره کنترل ایدز و بیماری‌های آمیزشی وزارت بهداشت درباره خطر بازگشت موج دوم و وقوع موج سوم ایدز در کشور در اواخر دهه 90 هشدار داد. موج اول بیماری ایدز اواسط دهه 60 از طریق انتقال خون‌های وارداتی آلوده برای نخستین بار شناسایی شد. موج دوم ایدز نیز در اواسط دهه 70‌ با اپیدمی HIV در بین زندانیان و مصرف‌کنندگان تزریقی مواد مخدر آغاز شد. موج سوم ایدز که در اواخر دهه 80 رواج پیدا کرد به افزایش روند ابتلا به این بیماری از طریق روابط جنسی محافظت نشده اشاره داشت. این اظهارنظر تنها اظهارنظر صورت گرفته درباره شیوه ایدز در جامعه نبود بلکه چند سالی است بسیاری از مسئولان به صراحت در این زمینه صحبت می‌کنند. به‌ویژه صحبت از موج دوم و سوم ایدز زمانی رواج بیشتری پیدا کرد که تابوها در این زمینه از بین رفتند. زمانی که تابوی صحبت درباره ایدز کنار رفت، آموزش‌ها و اقدامات در این زمینه بیشتر شدند و حتی تلاش برای یافتن راه‌های درمان هم بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت.

فضای مجازی تابوشکن می‌شود

یکی از مهم‌ترین شریان‌هایی که این روزها به تابوشکنی‌ها دامن می‌زند و باعث می‌شود بسیاری از تابوها به رسانه‌های رسمی راه یابند، بحث‌هایی است که در شبکه‌های اجتماعی شکل می‌گیرند. امروزه در شبکه‌های اجتماعی انواع و اقسام اطلاعات دست به دست می‌شوند و مسئولان برای اینکه از نگرانی‌های افکار عمومی بکاهند ناچارند که دست به روشن‌سازی در این زمینه بزنند، زیرا در غیر این صورت جریان‌های شایعه در کنار اخبار منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی قرار می‌گیرند و باعث تشویش اذهان می‌شوند. نمونه آن را می‌توان به شایعاتی که چند ماه قبل درباره انتقال ایدز از طریق دستگاه‌های قند خون یا پرتقال‌های وارداتی شکل گرفت، دانست. در صورتی که مسئولان به موقع در این زمینه دست به شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی نمی‌زدند قطعا افکار عمومی جامعه متشنج می‌شد. امروزه شبکه‌های مجازی تمامی مسائل را در انظار عموم می‌گذارند، با اینکه این مساله عواقب دو پهلویی دارد ولی می‌تواند به شکست بسیاری از تابوها کمک کند. حتی خود فضای مجازی هم یکی از مواردی بود که درباره آن تابو وجود داشت، هیچ‌گاه آماری قطعی از تعداد ایرانیان عضو فیس‌بوک، توئیتر و سایر شبکه‌های اجتماعی ارائه نشد و آنها همچنان در سایه فیلترینگ به زندگی خود ادامه دادند اما با پدیدار شدن شبکه‌های اجتماعی موبایلی سایه فیلترینگ محو شد و بسیاری از افراد و حتی مسئولان شروع به استفاده از این شبکه‌ها کردند و امروزه کار به جایی رسیده است که مسئولان به وضوح صحبت از حضور 20 میلیون ایرانی در تلگرام می‌کنند. فیلترینگ، تابویی بود که فقط به حریص‌تر کردن جامعه دامن زد، در صورتی که با کنار رفتن فیلترینگ‌ها به مرور جامعه خود راه‌های استفاده درست از ابزار ارتباطی را پیدا کرد.

واقعیت‌ها را نمی‌توان کتمان کرد

رئیس انجمن مددکاری معتقد است که واقعیت‌ها را نمی‌توان کتمان کرد و با کتمان هم مشکلی حل نخواهد شد. سیدحسن موسوی‌چلک به تابوهایی که در حوزه ایدز، مواد مخدر و حتی حوزه فضای مجازی وجود داشته است اشاره می‌کند و می‌گوید: «بیان واقعیت‌ها درباره موضوعاتی که جامعه درباره آنها حساسیت دارد می‌تواند به پیشگیری و درمان کمک کند، در صورتی که نپرداختن به این موضوعات و کتمان کردن آنها موجب رشد زیرزمینی آنها و معضل شدنشان می‌شود.» او به عواقب کتمان کردن مشکلات اشاره می‌کند: «کتمان کردن باعث می‌شود حل آن مشکلات در آینده هزینه بیشتری داشته باشد، به زمان بیشتری برای حل آنها نیاز است، عوارض بیشتری خواهند داشت و در چنین شرایطی احتمال موفقیت به مراتب کمتر می‌شود.» او طرح به موقع مسائل آن‌گونه که واقعیت دارند را باعث کاستن از هزینه‌های مختلف مدیریت انسانی می‌داند و می‌گوید: «تجربه نشان می‌دهد که در هر حوزه‌ای که به مسائل با تأخیر پرداخته شده، چیزی جز ضرر به دنبال نداشته است، بنابراین نباید هیچ واقعیتی را در حوزه اجتماعی پنهان کنیم.» او ادامه می‌دهد: «اطلاعات اگر شفاف و صحیح و به موقع ارائه شوند حساسیتی که در جامعه ایجاد می‌شود می‌تواند تسهیل‌کننده بهبود پیشگیری باشد.» او با بیان اینکه یک جاهایی نیاز داریم جامعه حساسیت لازم را داشته باشد، می‌افزاید: «با طرح بعضی از مسائل ممکن است نگرانی ایجاد شود ولی نگرانی به منزله اینکه اقدامی صورت نگیرد نیست. بیان این اطلاعات اگر حساسیت‌های لازم را ایجاد کند یک فرصت است.» موسوی‌چلک بر این نکته تأکید می‌کند که نپرداختن به مشکلاتی که در جامعه وجود دارند مشکلی را حل نمی‌کند بلکه به مزمن‌تر شدن شرایط دامن می‌زند.

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar