چرا زنان منشی گری را انتخاب می کنند؟

شفقنا/ وقتی به نیازمندی های روزنامه ها نگاه می کنیم اغلب شغل هایی مانند منشی گری را مختص بانوان نام برده اند و با اندکی گشت و گذار در بین زنان می بینیم که این شغل چندان هم در بین بانوان بی طرفدار نیست. از انجایی که روز به روز ورودی ها و خروجی های دانشگاه های ما از آمارهای بالای حضور دختران حکایت می کند جای سوال است که چرا هم باور عمومی و هم باور بانوان این است که در شغل هایی فعالیت کنند که نیاز چندانی به تحصیلات و آموزش مهارت ها وجود ندارد؟
یک جامعه شناس معتقد است: این اتفاق نتیجه بازتولید نگاه جامعه و خانواده به دختران است.
نیره توکلی ادامه می دهد: این مساله نتیجه انتخاب بانوان نیست بلکه تحمیل اجتماع و باورهای اجتماعی سبب شده است تا بانوان به شغل هایی سطحی روی آوردند از طرف دیگر نبود شایسته سالاری میان مردان باعث شده است که شرایط اشتغال بانوان را حتی در این سطوح با مشکلاتی مواجه کند.
ادامه گفت و گو این جامعه شناس با شفقنا زندگی را می خوانید:
با توجه به اینکه در سال های اخیر رشد تحصیلات در بین زنان و دختران جامعه ما چشم گیر بوده است اما همچنان شاهد آن هستیم که از زنان در کارهای بسیار معمولی مانند منشی گری و یا دفترداری استفاده می شود، از نظر شما به عنوان یک جامعه شناس این اتفاق به چه دلایلی است و ریشه در کجا دارد؟
توکلی- رؤیای طبقۀ متوسط ایران و زنان این طبقه و حتی رؤیای طبقات فرودست پرورش دختران و زنانی است که بتوانند با کسب مهارتهای آموزشی و ارتقای تحصیلی استقلال اقتصادی داشته باشند. دانشجویان بسیاری داشته‌ام- حتی در دورۀ کارشناسی ارشد- که از خانواده‌های بسیار فرودست اجتماعی وارد تحصیلات عالی شده بودند. دانشجویانی که مثلاً کار نظافت در منازل را به عهده داشته‌اند. بنا براین، استقبال از تحصیلات و ورود به آموزش عالی در ایران امروز واقعیتی انکارنشدنی است. زنان و دختران در طبقۀ متوسط و طبقات فرودست با انواع و اقسام کارشکنیها، بویژه پس از ازدواج مواجه بوده‌اند. اما اینکه چرا پس از گذراندن مدارج تحصیلی و تخصصی در مشاغلی به کار گرفته می‌شوند که نیاز چندانی به مهارت و تخصص ندارد. بازتاب محرومیت سیستماتیک آن‌ها از منابع قدرت و تصمیمگیری در دو حوزۀ خصوصی و همگانی است. یعنی در هر دو حوزه توزیع منابع تصمیم‌گیری و قدرت سیاسی و اقتصادی و منزلت اجتماعی با نگاهی مبتنی بر تبعیض جنسیتی صورت می‌گیرد. یعنی نگاه تبیعیض‌مدار جنیستی در بخش همگانی و در سطح جامعۀ بزرگتر همان نقش‌هایی را که در خانواده برای زنان مناسب دانسته می‌شود، بازتولید می‌کند.
 گاهی به نظر می رسد خود زنان هم تمایل به کارهایی دارند که بدون دغدغه باشد وصرف سرگرم شدن آنان است شغل هایی مانند فروشندگی و یا منشی گری از این جمله هستند. آیا این می تواند نمادی از سرخوردگی و یا افسردگی در بین زنان باشد؟
توکلی- شاید یکی از علت‌ها این باشد که مسئولیت‌هایی که بدون داشتن قدرت در تمام زمینه‌ها در خانواده به زنان محول می‌شود، بسیار سنگین است. یعنی از زنان انتظار می‌رود که در خانواده مسئول همه چیز باشند. اگر کوچکترین مشکلی در آموزش و سلامت و تربیت اطفال پیش بیاید، اگر هر کدام از اعضای خانواده بیمار شوند، اگر غذا حاضر نباشد، خانه تمیز نباشد، مهمان از راه برسد یا هر موقعیت اضطراری دیگری پیش آید، مسئولیت ایجاد مشکل و رفع آن معمولاً بر عهدۀ زنان است. در غیاب مادر یا در صورت پیشامد مشکل برای او هم دختران خانواده به روال معمول این مسئولیتها را بر عهده می‌گیرند. و تمام این مسئولیتها معمولاً بدون اینکه منابع مالی یا تصمیم گیری در اختیارشان باشد به دوش آنهاست. به طورکلی، در این دویست سالی که جنبشهای زنان برای دگرگونی منزلت اجتماعی و اقتصادی و سیاسی جنس فرودست به راه افتاده، زنان فشارهای سنگینی را برای ایجاد توازن در نقش‌های خود در بیرون و در داخل خانه تحمل کرده‌اند تا بتوانند آنچه را مری ولستن کرافت دوراهی انتخاب میان خانواده و داشتن شغل در بیرون از خانه می‌نامید، پشت سر بگذارند. دوراهی که برای زن یک انتخاب بیشتر باقی نمی‌گذاشت. در جامعۀ امروز ایران تبعیض‌های شغلی و فشارهای خانوادگی و دیدگاه‌های سنتی سپردن مسئولیت و سلب قدرت و از آن سو دریافت نکردن پاداش‌های اجتماعی ممکن است برای برخی از زنان در فعالیتهای اجتماعی دلسردکننده باشد وآن‌ها را به خانه‌نشینی سوق دهد. با این حال من این را به صورت تمایل در زنان نمی‌بینم. بیشتر فشار و تحمیل به شمار می‌آورم.
 با این تفاسیر زنان چگونه می توانند مناسبات خوبی را در جامعه به دست بیاورند؟
توکلی: رفع تبعیض‌ها و موانع قانونی و اجتماعی و سیاسی در راه پیشرفت آن‌ها در بیرون از خانه و ایجاد تناسب میان مسئولیتها و قدرت در داخل خانواده یکی از مهم ترین راه کارهاست.
شفقنا- آیا نظام آموزشی در این زمینه که دختران راه آینده خود را نمی دانند و دچار نوعی سردرگمی می شوند (البته این فرضیه از آنجاست که عده ای می گویند دختران از ابتدا راه خود را برای آینده نمی دانند و از آن جهت به شغل های سطحی روی می آورند)کوتاهی کرده است؟
توکلی: به طور کلی، گویی هدف نهایی نظام آموزشی ما بیشتر ورود به دانشگاه و گذشتن از سد کنکور است تا کسب مهارت‌های اجتماعی و شغلی و تخصصی و از این رو کوتاهی هایی صورت گرفته است.
 یکی از مشکلات دختران و زنان در این منصب ها نداشتن امنیت شغلی و حتی امنیت روانی است به نوعی که افراد در سمت ها ی دیگر به خود اجازه می دهند که به دختران پیشنهادات خارج از عرف بدهند و یا آزار و اذیت های روانی را ایجاد کنند علت این رفتارها را در چه می دانید؟ (از آن جهت که این گونه آزار و اذیت ها در این گونه منصب ها بیشتر به چشم می خورد)
توکلی- وقتی که قدرت مدیریتی و فرادست به مردان سپرده می‌شود، بی آنکه شایسته‌سالاری رعایت شود، این قدرت فساد می‌آورد- مثل هر قدرت بی‌ضابطۀ دیگر. تفویض اختیارات و قدرت در جامعه به مردان نه تنها بنیان خانواده را تقویت نمی‌کند، بلکه با گسترش فساد به ریشۀ خانواده ضربه می‌زند. فرهنگ سرزنش قربانی نیز باعث می شود که در بسیاری موارد، زنان در معرض پیشنهادهای خارج از عرف قرار گیرند و از ترس سرزنش شدن و از دست دادن شغل سکوت کنند. در زمان دولت‌های نهم و دهم که بیش از پیش افراد فاقد صلاحیت در مناصب مدیریتی قرار گرفتند، شاهد نمونه‌های بسیاری از بدرفتاری‌ها و استفاده از ابزار قدرت برای پیشبرد مقاصد شخصی بودیم. امیدوراریم که با شرکت هرچه بیشتر زنان در مجالس قانونگذاری و انتخابات پیش رو، در مقام انتخاب شونده و انتخاب کننده، موانع قانونی پیشرفت زنان از میان برود و احساس امنیت اجتماعی و کاری و خانوادگی آنان افزایش یابد.

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar