معرفي کتاب/ يک داستان انقلابي براي نوجوانان

فارس/ داستان‌هاي مجموعه، فضايي متاثرکننده دارند. متاثرکننده و در عين حال ساده، دوستانه، نوجوانانه و صميمي. با توصيفات زيبا و قابل توجه. و البته گنجاندن محتوا و کلام اصلي داستان‌ها به صورتي مناسب و بجا در ميان تمام سطر‌ها و واژه‌ها.

نوشتن عمل بسيار زيبايي است که از آن، تمام رهگذار‌هاي سعادت و تعالي آدمي در زمينه‌هاي گوناگون ريشه گرفته است. اما يکي از اين رهگذر‌ها، که شايد تاثير گذار‌ترين آن‌ها باشد، ادبيات داستاني است که البته فعاليت در مسير آن کار بس دشواري است. به خصوص در دنياي امروز و براي مخاطب امروزي.

نوشتن در قالب ادبيات داستاني و به دنبال آن راضي کردن خوانندگان، کار سختي است و راضي کردن مخاطب کودک و نوجوان، از همه سخت‌تر. به ويژه اگر اين نوشته، اين ادبيات و اين داستان، در بر دارندهٔ محتوايي ملي و اعتقادي باشد و براي محکمتر کردن ريشه‌هاي ارزشهاي عظيم و به ياد ماندني در قلب مخاطبان کودک و نوجوان.

به تازگي کتاب «خاموشي ريسه ها» در همين زمينه توسط انتشارات «شهرستان ادب» و به قلم خانم «سيده زهرا برقعي» وارد بازار نشر شده است. يک مجموعه داستان کوتاه شامل هفت داستان، مناسب با حال و هواي نوجوانان و البته در فضاي انقلاب و سالهاي مبارزهٔ معصومانهٔ مردم در برابر رژيم ستمشاهي.

داستانهاي اين مجموعه، فضايي تامل برانگيز و متاثر کننده در بر دارند. متاثر کننده و در عين حال ساده، دوستانه، نوجوانانه و صميمي. با توصيفات زيبا و قابل توجه. و البته گنجاندن محتوا و کلام اصلي داستان‌ها به صورتي مناسب و بجا در ميان تمام سطر‌ها و واژه‌ها.

نويسنده در داستانهاي اين مجموعه، به شيوه‌اي هوشمندانه، وقايع، حالات و فضاهاي يک دورهٔ تاريخي خاص را طوري بيان مي‌کند که مخاطب کم سن و سالش به آساني با آن‌ها ارتباط برقرار کند و از آن‌ها درس بگيرد. با اين حال، داستان‌ها به قدر کافي ماجرا‌ها و رويداد‌هاي جالب و سرگرم کننده براي راضي نگه داشتن خوانندهٔ نوجوانشان در بر دارند.

نکتهٔ جالب توجه در مورد اين کتاب روايت تا حدي نمادين آن است. به اين معنا که در قالب جملات و خرد ماجراهايي در طول داستان‌ها، به صورت کمرنگ و در برخي موارد پررنگ‌تر، مسائل و نکاتي را پيرامون زندگي و رفتار و واکنش‌ها و فعاليت‌هاي مردم در دوران انقلاب بيان مي‌کند.

به عنوان مثال در دومين داستان مجموعه، يعني داستان کوتاه «هيس! يواش‌تر»، در ابتداي داستان به دعواي هميشگي ميان دو دختر که قهرمانان داستان هستند اشاره مي‌کند. در ادامه اين دو شخصيت را درگير ماجرايي مي‌کند که مرتبط با بحث انقلاب در قالب کوچک رفتارهاي آن دو و فعاليت‌هاي مدرسه اشان است، و در پايان داستان، اين دو دختر که هيچوقت با هم سر سازش نداشته‌اند، به هم کمک مي‌کنند و مشکل را حل مي‌کنند. در مجموع اين ماجرا‌ها و اين خط داستاني به اوضاع مردم در دوران انقلاب و چگونگي رابطهٔ آن‌ها با يکديگر و البته اتحاد آن‌ها و تلاش بسيارشان براي کمک کردن به هم، اشاره دارد.

نويسنده از پس شخصيت‌پردازي داستان‌ها به شکل ماهرانه‌اي بر آمده. گويي به خوبي با مخاطب خود و سليقهٔ او آشناست و مي‌داند چگونه بايد شخصيت‌هاي داستان‌هايش را در قالب ماجراهاي مختلف بپروراند.

در داستان «تب دندان»، نويسنده قهرمانهاي داستانش را به خوبي نشان مي‌دهد. سعي نمي‌کند آنهارا به شکلي افراطي خوب و به اصطلاح «مثبت» نشان دهد. لحن صحبت کردن آن‌ها کاملا طبيعي و نزديک به گويش نوجوانانه در آن سن است. مثلا وقتي در مورد معلمشان و تکليف‌هاي سنگين او با نارضايتي صحبت مي‌کنند. شخصيت معلم سخت گير و مدير «شاهي» به شکلي صحيح نشان داده مي‌شود. تلاش جدي بچه‌ها براي گير آوردن دارو براي مجروحين انقلابي به شکل باور پذيري نشان داده شده و نمونهٔ اين رفتار را در داستان «ته آن راهروي باريک» نيز مي‌توان ديد. مردمي که در صف ايستاده‌اند تا خون بدهند و يا براي بيمارستان ملحفه مي‌آورند. اين بخش تاثير گذار داستان شايستهٔ خواندن است:

«پسر بچهٔ هفت-هشت ساله‌اي هم لاي آن‌ها نشسته بود پاي ديوار و هر ازگاهي نگاهي مي‌انداخت به در اتاق و دوباره خيره مي‌شد به زمين. نشستم کنارش؛ «اومدي خون بدي؟»

با بي‌حالتي مطلق تماشايم کرد. بعد سرش را چند بار بالا و پايين کرد و خيلي آرام و از ته گلو گفت: «آره»....»

نويسنده تصوير تضاهرات و مقابله با مردم انقلابي را صادقانه و عيني بيان مي‌کند. صحنه‌هاي کشتار مردم را، تير خوردن آن‌ها و جان دادنشان را، کاملا عيني به تصوير مي‌کشد. و بايد همين چنين روايتي داشته باشد. تصاويري هستند در ذهن اين ملت و انقلاب که هرگز نبايد فراموش شوند و يادآوري آن‌ها، براي مخاطب نوجوان، لازم است و بجا.

شايد نقطهٔ اوج اين مجموعه و بهترين داستان آن، داستان «سهم فشنگ» باشد که در يک کلام، بيانگر اين عبارت است: «برادر ارتشي، چرا برادر کشي؟»

در اين داستان، با‌‌ همان روايت نمادين که اشاره شد، مسألهٔ ناراضي بودن سرباز‌ها از کشتار مردم انقلابي نشان داده مي‌شود، و نکتهٔ قابل توجه در مورد اين داستان، روايت آن به صورت موازي و از دو زاويه است: يکي ناظر بر مرد انقلابي و تلاش جدي آن‌ها براي پيروزي و زندگي ساده و پر مشقتشان، ديگري ناظر بر يک سرباز ساده که بسيار احساس گناه مي‌کند از مقابله با مردم «مي‌خواست فرار کند چون مي‌دانست به خاطر کشتن اين همه آدم بازخواست نمي‌شود اما به خاطر گم کردن يک تکه-پارهٔ آهني مرخصي‌اش را امضا نمي‌کنند...»

در مجموع، مجموعه داستان «ريسه‌هاي خاموش» نوشتهٔ «سيده زهرا برقعي» کتاب خوب و مناسبي است براي نوجوانان، و تنها موجبات سرگرمي آن‌ها را فراهم نمي‌کند، بلکه به آن‌ها درس مي‌دهد، درس آزادگي و ياد خون‌هايي که ريخته شد تا درخت تنومند ايران اسلامي اينگونه به اين باروري و تعالي برسد.

حميدرضا رضائي – پائيز ۱۳۹۴