حاتم عسگري: تعزيه خوان ها خواستند تکه تکه ام کنند!

حاتم عسگري: تعزيه خوان ها خواستند تکه تکه ام کنند!

موسيقي ايرانيان/ مي‌گويد تعزيه بايد يک اپراي دراماتيک باشد تا بيننده را به ياد غم امام حسين(ع) بيندازد، به نظر «حاتم عسگري» موسيقي مانند شاهنامه، خان دارد.
مي‌گويد: «شاهنامه، خان رستم، خان اسفنديار، خان ديو سفيد و … دارد. موسيقي هم چند خان دارد که اولينش يادگيري است. خان دومش، غرور است.

چرا غرور؟ چون بعد از فراگيري اصول اوليه، مردم از خواننده يا نوازنده به عنوان عوام تعريف مي کنند. اگر شخص هنرمند جنبه نداشته باشد از جاده خودش منحرف مي شود.

وقتي منحرف شد اتفاقي که امروز براي موسيقي افتاده، پيش خواهد آمد، اين حالت غرور مي آورد. کارهاي خلاف انجام مي دهند.»

حاتم عسگري رديف‌دان و مدرس آواز ايراني درباره مناجات‌خواني و آسيب‌شناسي اين هنر در روزگار کنوني حرف و سخن بسيار دارد. «موسيقي ايرانيان» با او که در مرکز حفظ و اشاعه موسيقي ايراني به تدريس مشغول بوده، گفت‌و‌گوي جالبي انجام داده است که در ادامه خواهيد خواند.

* بحث امروز ما در باره مناجات خواني است. با توجه به مقفول ماندن اين مقوله در سال هاي اخير تصميم گرفتيم با شما به عنوان يکي از اساتيد اين حوزه به گفت و گو بنشينيم و دلايل بي توجهي به مناجات خواني در سال هاي اخير را جست و جو کنيم.

وقتي به محتوي مناجات باز مي گرديم در آن چيزي جز فرهنگ و اخلاق و عرفان ايراني اسلامي نميبينيم و همين موارد، دوري از اين هنر ارزنده را تعجب برانگيز مي نمايد.

هدف ما در سلسله گفت وگوهايي اين چنيني تبيين شرايط موجود و يافتن مسير درست براي آينده است.

هنر و در کل علوم مختلف شاخه هاي گوناگون و گسترده اي دارد. مثلا خود من چند وقت قبل براي رسيدگي به دندان هايم به يک کلينيک دندانپزشکي وارد شدم.

درحالي که تا آن روز نمي دانستم اين علم صاحب شاخه ها و گستردگي هاي زيادي است. جالب اين است که متخصص هر شاخه اي بايد جزو افراد شاخص و برجسته باشد.

به نظر من مسئله به وجود حالت ايلياتي در درون هر يک از ما باز مي گردد. حالت ايلياتي در درون ما زنده است و نمي توانيم آن را فراموش کنيم.

علت به کارگيري اين اصطلاح (حالت ايلياتي) به اين خاطر بود که در زندگي ايلياتي هرکسي مي خواهد همه کارهايش را خودش انجام دهد. اين گرايش هنوز در بسياري از مسائل فرهنگي ما وجود دارد، در صورتي که نبايد اين طور باشد. موسيقي هم چند شاخه اصلي در بخش مذهبي دارد.

اولين شاخه در اين نوع موسيقي روضه خواني است. البته بين روضه خوان ها از نظر فني تفاوت وجود دارد. روضه خواني هست که در ابتدا مستمع را آماده مي کند و همه را از پير و جوان مهياي عذا داري امام حسين ميکند. اوست که کارگردان اصلي عزاداري است.

چنين شخصي ماجرا را از پيغمبر اکرم آغاز مي کند و بعد از به کارگيري احاديث، وقايع و گفتني هايي از حضرت علي و امام حسن به امام حسين مي رسد و در اين فرصت علت کشته شدن امام حسين را براي شنوندگان توضيح مي دهد.

* و کار مداح چه زماني آغاز مي‌شود؟

درست در همين قسمت کار بخش دوم که مداح نام دارد و وظيفه او اجراي موسيقي سينه زني است، شروع مي شود.

اگر کار قرار باشد روي اصول و به درستي انجام شود در اين مرحله و بعد از شنيدن دلايل و ماجراي کشته شدن اما حسين کار روضه خوان پايان مي يابد و اين مداح است که سينه زني را آغاز مي کند. نکته قابل تامل در اين قسمت اشراف و تسلط کافي است که از ملزومات اجراي موفق يک روضه خوان است.

او بايد بداند که چه پرده هايي را به چه حال و هوايي براي مستمعين بايد بخواند تا فضا را براي ادامه کار مهيا کند. يکي از اساتيد من که ضياء الذاکرين بود و اتفاقا تخصصش روضه خواني بود، مي گفت: روضه خوان بايد بداند که فرضا در ماه محرم بايد چه چيزي را بخواند تا مردم را تحت تاثير قرار دهد.

مرحوم آقا ضياء خداوند او را رحمت کند مي گفت: شور و شوشتري و منصوري را ما رسم کرديم. مداح بايد اين ها را بداند. کسي که در مجلس مداح است بايد بداند که در چه آهنگي بايد بخواند. قسمت هايي که به سينه زني مربوط مي شود را مداح بايد بداند و از ضرب هايي که مناسب مذهبي است مطلع باشد.

بسياري از ضرب ها براي آواهاي مذهبي مناسب نيست و درست به همين دليل است که در سال هاي اخير سر و صداي خيلي از بزرگان در آمده است. در روزهاي اخير برخي از مداح ها چيزهايي را مي خوانند که به سينه زني هيچ ربطي ندارد.

برخي از مداح ها آهنگ هايي از هايده و ديگران را براي آهنگ شعرشان انتخاب مي کنند که نمي تواند مناسب باشد و به همين دليل اعتراض برخي را به دنبال دارد. آقايان بايد بدانند که اين کار درست نيست و اين آهنگ ها به هيچ عنوان مناسب موسيقي مذهبي نيست.

اين آهنگ ها را برمي دارند و شعر حضرت امام حسين و حضرت زينب را با استفاده از آن مي خوانند. اين درست نيست و اين دوستان بايد قبل از اين تعليم مي گرفتند تا متوجه شوند چه چيزي مناسب اين موسيقي است و چه چيزي را نبايد در موسيقي مذهبي وارد کنند.

۶۰ سال قبل آقاي حسين گلپايگاني (پدر برادران گلپايگاني که به خوانندگي مشغولند) نزد من آمد و گفت: آقايي به نام عطري که ما مداحان را آموزش مي دهد، دوست دارد شما را ببيند. حسين گلپايگاني آقاي عطري را به خانه من آورد.

اين آقاي عطري، پيرمردي بود با يک عينک ته استکاني. آمد و با هم نشستيم و خواند. من ديدم که اين آقا آنچه را بايد مي داند. آقاي ديگري بود به نام آقاي خوشدل.

ویدیو مرتبط :
تکه تکه کردن صحبت های حاج آقا نقویان(حتما ببینید)