نخبه به تنهایی نمی‌تواند تمدن‌ساز باشد/ باید تحمل نقد تمدن گذشته را داشته باشیم

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، میزگرد «امکان تمدن سازی نوین اسلامی» شب گذشته (سه‌شنبه اول دی ماه) با حضور حجت‌الاسلام علی ذوعلم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و موسی نجفی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از شبکه دو سیما پخش شد.

 

 

در ابتدای این نشست، حجت‌الاسلام ذوعلم با ارائه مقدماتی درباره اهمیت بحث مدنیت و تمدن در دنیای امروز گفت: امروز ما در مدنیتی مشخص زندگی می‌کنیم و این مدنیت واقعیت جوامع ما را تشکیل می‌دهد اما نکته این است که بیشتر ما به قضایای محسوس از جمله آلودگی هوا بیشتر توجه داریم تا به مباحث تمدنی و فرهنگی! در حال حاضر ما دچار یک نوع تمدن التقاطی در جامعه هستیم چرا که بخشی از نظامات اجتماعی ما برگرفته از مبانی فرهنگی خود و برگرفته از گذشتگان و اسلام است اما برخی نیز بدون انتخاب ما و تحمیل دنیای معاصر امروز است.

وی در ادامه سخنان خود عنوان کرد: ما امروز باید بیاندیشیم که چه ابعادی از مدنیت اکنونمان را قبول داریم تا بتوانیم وضع مطلوب را در قالب تمدن نوین اسلامی تعریف کنیم پس نگاه ما به تمدن نوین اسلامی، نگاه به آینده ، مثبت و امیدوارانه بر این مبنا است که ما می‌توانیم زمینه‌های تمدن را با استفاده از منابع مختلف تمدنی فراهم سازیم.

* ۳ دوره تمدنی درخشان ایرانیان

در ادامه نشست، موسی نجفی با تأکید بر اینکه حال هر جامعه‌ای محصول گذشته آن است یعنی انواع خاطرات، ظرفیت‌ها و میراث گذشته را امروز نظیر یک درخت تنومند ما در اختیار داریم، اظهار داشت: سه برهه تمدنی درخشان را ایرانیان پشت سر گذاشتند، برهه اول، تمدن باستان با شاخصه‌های مختلفی از جمله تخت جمشید است، برهه دوم؛ تمدن اسلام که حاملان آن اعراب بودند اما ایرانیان آن را پرورش دادند و به اصل اندیشه رسیدند و در قرون چهارم و پنجم مصادف دوره آل بویه به عصر طلایی دست یافتند و برهه سوم نیز که دو دوره گذشته را در خود دارد، در عصر صفویه تمدن اسلامی رنگ و بوی شیعی پیدا کرد و ملاک‌های تمدنی دوباره در ایران رشد یافت.

وی در ادامه صحبت‌هایش گفت: دو نظریه درباره بحث‌های تمدنی و ارتباط آن با زمان حال و آینده وجود دارد، نخست نظریه پیوستگی که همه ابعاد زندگی را به صورت تکاملی حفظ می‌کند نظیر حفظ اعیاد و روزهای خاص توسط ما و دوم نظریه گسستگی که برخی از مردم دچار آن شده‌اند برخی امروز چنان در زندگی ماهواره‌ای غرق شده‌اند که به هیچ وجه ارتباطی با زمان فعلی ما ندارند و حتی اخبار و تحلیل‌هایشان هم این گسستگی را نشان می‌دهد.

* انقلاب اسلامی ایران پیونده دهنده گذشته و آینده تمدنی

نجفی درباره اهمیت انقلاب اسلامی در پیوستگی بین دو سر تمدن گذشته و آینده ما گفت: گسستگی‌هایی که از دوران مشروطیت به خصوص عصر پهلوی آسیب‌هایی را به جامعه ما وارد کرد، توسط انقلاب اسلامی ترمیم شد و به پیوستگی تبدیل شد. این پیوستگی خود می‌تواند گذشته پربار تمدنی را با استفاده صحیح و منطقی از تمدن غرب و افق تمدن آینده نشان دهد.

حجت‌الاسلام ذوعلم درباره امکان ساخت تمدن نوین اسلامی توضیح داد: تمدنی که ما امروز می‌توانیم بسازیم با یک بازنگری در گذشته و نقد آن صورت می‌پذیرد البته ما گذشته تمدنی خود را به هیچ وجه با همه ابعادش تمجید و تأیید نمی‌کنیم قطعا باید تحمل نقد هم داشته باشیم و بگوییم یک جاهایی اشتباه کرده‌ایم، منتها در بحث نقد و نظریه پردازی و آزاداندیشی و بیرون آمدن از چارچوب‌های کلیشه‌ای خود نقد بسیار مهم است.

ما گذشته تمدنی خود را به هیچ وجه با همه ابعادش تمجید و تأیید نمی‌کنیم قطعا باید تحمل نقد هم داشته باشیم!

وی در ادامه توضیح داد: بنابراین ما نمی‌خواهیم به گذشته باز گردیم و همه ابعاد تمدنی گذشته را تأیید نمی‌کنیم امروز غرب با تکیه بر فناوری خود در ابعاد معنوی بر دیگران مسائلش را تحمیل می‌کند و ما هم با نگرش‌های فلسفی و علوم انسانی غربی و نظامات سیاسی و سبک زندگی آنها مواجهیم منتها نقطه اول حرکت ما باید انی باشد که به یک نوع خودآگاهی و بیداری تمدنی برسیم، چارچوب‌ها را باز تحلیل و بازخوانی کنیم و متوجه شویم چه بخشی از گذشته برای ما مفید است تا آن را تثبیت کنیم و چه بخش پیرایه‌هایی دارد که برای ما آسیب زاست و در نهایت به یک نوع تصفیه فرهنگی و تمدنی برسیم حتی عناصر مفید غرب را نیز باید در اختیار بگیریم بهرحال تجربه‌های بشری همه را یک جا نمی‌توان منتفی دانست.

حجت‌الاسلام ذوعلم با اشاره به اهمیت کار نخبگان حوزه و دانشگاه و مراکز پژوهشی در این حوزه گفت: اندیشه ورزی باید بتواند به فرهنگ سازی در جامعه منتهی شود منتها در چارچوب نخبگی تمدنی ساخته نمی‌شود چرا که امروز نقش توده مردم در تحولات بسیار افزایش یافته است.

* تفاوت نگاه تمدنی و هویتی

نجفی در ادامه با تأکید بر اینکه نگاه تمدنی با نگاه هویتی متفاوت است، گفت: نگاه تمدنی همه مباحث را زیر چتر خود می‌گیرد اما در نگاه هویتی ما امتیازات و تفاوت‌ها را در می‌یابیم پس اگر ما بخواهیم تمدن گذشته را نقد کنیم در واقع نقد تمدن نیست، آسیب شناسی تمدن است چرا که خود تمدن رشدی است که یک ملت در عرصه‌های مختلف می‌کند اما در یک جایی باید آسیب‌شناسی هم در این حوزه صورت گیرد.

نجفی با اشاره به صحبت‌های ذوعلم مبنی بر نقش مردم در تمدن سازی گفت: ایشان فرمودند «در عصر تکامل نقش مردم بیش از گذشته است»، درحالیکه من باید بگویم هیچ وقت نخبگان حتی در گذشته تا امروز به تنهایی نتوانستند در جامعه تأثیرگذار باشند نخبه نمی‌تواند به تنهایی تمدن بسازد شاید زودتر از مردم بفهمد اما اگر نتواند روی مردم تأثیر بگذارد نمی‌تواند افکارش را منتقل کند در گذشته هم همینطور بوده است.

حجت‌الاسلام ذوعلم هم تأکید کرد که منظورش این بوده که همیشه همینطور بوده اما امروز نقش مردم نسبت به گذشته افزایش یافته است.

انتهای پیام/ک

http://fna.ir/ZDLDE4

ویدیو مرتبط :
رخ اول تمدن ایران "گاهواره تمدن بشر"