حیاه مرشد: صدای زنان در انقلاب‌های عربی بلندتر از مردان بود

حیاه مرشد: صدای زنان در انقلاب‌های عربی بلندتر از مردان بود

شرق/ متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.

به گفته حیاه مرشد، عضو «تجمع زنان دموکراتیک» در لبنان، طی ٧٠ سال گذشته تلاش‌های زیادی برای دستیابی به حقوق زنان شده اما این کافی نبوده است. دلیل این امر به نظر او دو علت است؛ یکی اینکه از اساس جنبش‌های زنان برابری را نپذیرفتند و دوم اینکه حرکت‌های زنان به کسانی وابسته شدند که از آنها حمایت می‌کردند. در این گفت‌وگو او بیشتر به وضعیت کنونی زنان در لبنان و مقایسه آن با سایر کشورهای عرب می‌پردازد.
‌به نظر شما فرق بین جنبش‌های طرفدار حقوق زنان در جهان عرب با اروپا و آمریکا چیست؟
طبعا تفاوت‌های زیادی وجود دارد. اما زنان در اصل در همه‌جای جهان از یک‌سری مشکلات مشابه رنج می‌برند؛ چه در محل کار باشد یا خانواده یا حتی در روابط زناشویی. ما زنان پیوسته در هرجا در معرض تبعیض قرار می‌گیریم. ممکن است یک زن در محل کارش موفق باشد اما در خانه کدبانوی خوبی تلقی نشود یا برعکس. این مسئله در لبنان هم وجود دارد کمااینکه در اروپا و آمریکا هم هست.
‌لبنان در مقایسه با سایر کشورهای عربی کشور لیبرالی است. میزان حضور زنان در دانشگاه‌ها به بالای ٥٠ درصد می‌رسد. تا چه حد زنان در لبنان آزاد هستند؟
اگر بخواهیم میزان سواد زنان در بیروت یعنی پایتخت را با مناطق روستایی مقایسه کنیم، اختلاف چشمگیری وجود ندارد. اما من با مدیران و حقوق‌دانان برجسته‌ای در مرکز صحبت کردم که می‌گفتند هیچ تبعیضی علیه زنان احساس نمی‌کنند. احتمالا این زنان به‌نسبت زنانی که در خارج از شهرهای بزرگ هستند استقلال اقتصادی بیشتری دارند، اما ذهنیتشان مردانه است. وقتی حقوقی برای زنان نمی‌شناسند به صورت آگاهانه یا غیرآگاهانه خود را قربانی جامعه می‌کنند.
‌تجمع دموکراتیک زنان که شما عضو آن هستید در لبنان چه کاری می‌کند؟
ما برای زنان طبقات مختلف جامعه کلاس‌های درسی داریم که طی آن توانمندی‌های اداری و استقلال اقتصادی را آموزش می‌دهند. از آن گذشته ما در سطح حقوقی هم فعالیت می‌کنیم. درحال‌حاضر مشغول تهیه قانونی هستیم که ازدواج دختران نابالغ را ممنوع می‌کند، زیرا هنوز گروه‌های قومی در لبنان هستند که در آنها مرد به‌تنهایی مسئولیت امور خانواده را برعهده دارد و همین امر موجب می‌شود تا در مورد همه‌چیز تصمیم‌گیرنده باشد. در این مناطق هنوز ازدواج با دختران پایین‌تر از ١٨ سال رواج دارد. از آن گذشته قانونی نیست که زنان را در برابر آزارهای جنسی مصون بدارد. غالبا این موارد به پلیس گزارش نمی‌شود چون متون قانونی در این‌باره وجود ندارد. زنانی که در معرض تجاوز قرار می‌گیرند، می‌ترسند از آن سخن بگویند. ترس این را دارند که پلیس آنها را مقصر بداند چون در جامعه و خانواده این‌طور جا افتاده که زنان گناهکار هستند حتی اگر در معرض تجاوزات جنسی قرار گرفته باشند. در ضمن این را هم باید بدانید که مؤسسه تامسون‌رویترز در فهرست خود کشور لبنان را بعد از سومالی در ردیف شانزدهم از بین ٢٢ کشور آفریقا و خاورمیانه قرار داده است.
‌سازمان‌های زیادی برای کسب حقوق زنان در لبنان وجود دارد؟
خیر. فقط چند سازمان مدافع حقوق زنان وجود دارد. اما در کنار اینها گروه‌های زیادی هستند که برای خود برنامه‌هایی برای زنان دارند. این گروه‌ها بیشتر در مسیر توانمندسازی زنان در حوزه‌های اقتصادی فعالیت می‌کنند. برای همین به آنان آموزش زبان انگلیسی می‌دهند اما فقط همین. یعنی به زنان نمی‌آموزند که چگونه به‌دنبال حقوقشان باشند. یکی از مشکلات ما این است که احساس می‌شود هرگونه تلاشی برای احقاق حقوق زنان در لبنان یا در جهان عرب فعالیتی هدایت‌شده از سوی غرب است و به‌همین‌خاطر کسی فعالیت زنان را در جامعه جدی نمی‌گیرد.
‌برای مواجهه با این‌گونه پیش‌داوری‌ها باید گروه‌هایی قوی وجود داشته باشند؟
بله و این دقیقا همان چیزی است که ما نداریم. ما مشکلات زیادی برای ایجاد هماهنگی بین تشکل‌های طرفدار حقوق زنان داریم. ما همه در یک جهت حرکت نمی‌کنیم. اغلب اشکالات ما هم به حامیان این تشکل‌ها برمی‌گردد زیرا آنها هستند که ماهیت برنامه‌ها را تعیین می‌کنند و می‌خواهند همان‌ها اجرا شود. آنها از اساس سازمان‌ها و تشکل‌هایی را انتخاب می‌کنند که در جهت اهدافشان باشد. بعضی‌وقت‌ها می‌بینیم دو یا سه سازمان بر یک موضوع تمرکز کرده‌اند. این در حالی است که از طرف منابع مختلف حمایت می‌شوند و از قبل تفاهمی بین تشکل‌های زنان وجود ندارد. بگذریم که آنها اساسا یک استراتژی مشخص و مشترک ندارند مگر در موارد نادر. اینها مشکلات اصلی ماست. ما همه حرکت‌های به‌اصطلاح «خیابانی» را به یک حرکت قوی درباره حقوق زنان ترجیح می‌دهیم.
‌چه‌کسی از پروژه‌های زنان در لبنان حمایت می‌کند؟
در درجه اول سفارتخانه‌های کشورهای اروپایی یا سازمان ملل متحد یا سازمان‌های بین‌المللی مربوط به حقوق زنان. همه سرمایه‌های اینها از خارج می‌آید. ازاین‌رو فعالیت‌های زنان به یک تجارت بزرگ تبدیل شده است. برای همین انگیزه هیچ‌یک از گروه‌های مدافع حقوق زنان تنها محدود به مسئله رنج زنان یا اعتقاد به برابری در حقوق آنها خلاصه نمی‌شود.
‌به نظر شما باید چه‌چیزی تغییر کند؟
ابتدا پرسیدید که ماهیت اختلاف بین زنان عرب و زنان غربی چیست. درواقع فعالیت زنان در اروپا و آمریکا زمانی شکل گرفت که آنها توانستند با هم متحد شوند و همبستگی خودشان را گسترش دهند. روشن است که احساس متحدشدن هنوز در بین زنان لبنانی به وجود نیامده است. هنوز مادران قادر نیستند تابعیت خود را به فرزندانشان بدهند و این امتیاز در انحصار پدران است. هنوز زنان به همان وضعی هستند که در گذشته بودند. هنوز در خانه و محل کار در معرض تبعیض قرار می‌گیرند و به‌لحاظ اقتصادی و سیاسی نیز به حاشیه رانده می‌شوند.
چرا ما تا این حد ضعیف هستیم؟ چون طی ٧٠ سال گذشته فقط با کسانی که هیچ‌گونه برابری حقوق برای زنان قائل نبودند نشستیم و حرف زدیم. همین‌ها بعد رفتند و قوانین تبعیض‌آمیز علیه زنان تصویب کردند. هنوز ما محتاج این هستیم که برابری حقوق زنان را بعد از چند نسل گدایی کنیم. این وضعیت باید تمام شود. باید این بساط برچیده شود یعنی باید این گفت‌وگوهای بی‌حاصل تمام شده و ما برای ایجاد یک سیستم برابر تلاش کنیم.
‌آیا جریان‌های موسوم به بهار عربی در جنبش‌های زنان نیز تأثیر داشت؟
معلوم است که تأثیر داشت. زنان تا حد زیادی در این تحولات تاریخی نقش داشتند اما بعد از سقوط نظام‌های استبدادی آنها مجبور شدند برای آزادی و حقوق اساسی‌شان از نو مبارزه کنند.
‌شما خواستار یک انقلاب زنانه هستید؟ زنان چرا نتوانستند از فرصت انقلاب‌های بهار عربی استفاده کنند؟
چون وقتی انقلاب شد، دوباره از زنان خواستند که به خانه‌هایشان بروند. این در حالی بود که آنها در جریان انقلاب‌ها صدایشان از مردان هم بلندتر بود؛ بعد هم که این انقلاب‌ها شکست خورد و همه را ناامید و مأیوس کرد. بااین‌حال من بر این نکته تأکید دارم که ما نیازمند یک انقلاب زنانه هستیم. اما باید پیش از آن زنان را در لبنان آماده کنیم؛ این کار تلاش زیادی لازم دارد. ما باید دست به کاری مهم بزنیم که تابه‌حال مادرانمان قادر به انجام آن نبوده‌اند. باید یک تغییری به وجود آید تا دختران ما از یک احساس شهروندی کامل برخوردار شوند.

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar

ویدیو مرتبط :
صدای ما از غرش طوفان بلندتر است