سخنگوی سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگو با «اعتماد»: تمام اقدام‌های انجام شده ایران بازگشت پذیر هستند

سخنگوی سازمان انرژی اتمی در گفت‌وگو با «اعتماد»: تمام اقدام‌های انجام شده ایران بازگشت پذیر هستند

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست

برنامه جامع اقدام مشترک و پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران در گذشته سرانجام در روزهای شمارش معکوس برای ورود به روز اجرای برجام به هم برخوردند. ایران می‌گوید که اعضای ١+٥ باید میان برجام و پرونده ادعایی غرب با نام پی‌ام دی یکی را انتخاب کنند و به نظر می‌رسد که شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم پس از دریافت قطعنامه قید شده در برجام از سوی ١+٥، برجام را انتخاب و پرونده پی‌ام دی را مختومه اعلام خواهد کرد. در این خصوص با بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفت‌وگویی داشتیم که در زیر می‌خوانید:

یوکیا آمانو روز پنجشنبه در گزارش خود به نشست فصلی شورای حکام تاکید کرده است که نمی‌تواند صلح‌آمیز بودن تمام فعالیت‌های هسته‌ای ایران را اعلام کند. این عبارت بیش از ١٠ سال است که در گزارش‌های آژانس در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای ایران ذکر می‌شود. دلیل قید این عبارت در این گزارش‌ها چیست؟
بخش عمده‌ای از صحبت‌ها و گزارش‌ آقای آمانو در نشست‌های فصلی شورای حکام تکراری است. علت قید این عبارت در گزارش‌های آژانس هم آن است که ایران یا هر کشور دیگری هنگامی که پروتکل الحاقی را اجرا نمی‌کند، آژانس نیز نمی‌تواند به هر مکانی که مدنظر دارد، دسترسی داشته باشد و به همین خاطر نمی‌تواند تمامی فعالیت‌های هسته‌ای آن کشور اعم از اعلام شده یا اعلام نشده را مورد تایید قرار دهد. به عبارت دیگر، عبارت فوق، یک اصطلاح فنی و حقوقی است و مختص به ایران هم نیست و آژانس برای همه کشورهایی که پروتکل را اجرا نمی‌کنند، این عبارات را می‌آورد. از سویی، این اصطلاح به مفهوم آن هم نیست که ایران عملی خلاف انجام داده است. آژانس با بیان این اصطلاح می‌خواهد بگوید که من در حدودی که دسترسی دارم، می‌توانم فعالیت‌های هسته‌ای آن کشور را مورد بررسی قرار دهم. هم‌اکنون هم سطح دسترسی‌های آژانس از اماکن هسته‌ای ایران در چارچوب قوانین پادمانی است و حدود دسترسی‌ها هم بر اساس پادمان مشخص است. در این راستا، ایران اقداماتش را در اماکن هسته‌ای اعلام شده بیان می‌کند و اطلاعات آن را در اختیار آژانش قرار داده و آژانس هم آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد و سپس نتیجه اقداماتش را در گزارشی منتشر می‌کند.
چه پروسه‌ای باید طی شود تا این عبارت هم در گزارش‌های آژانس حذف شود؟
لازمه حذف این عبارت، اجرای پروتکل الحاقی است. با این حال، ممکن است که پروتکل در کشوری مورد اجرا قرار گیرد ولی این عبارت در گزارش‌های آژانس بیاید زیرا باید مدتی از اجرای پروتکل بگذرد تا آژانس بتواند اعلام کند که آن کشور فعالیت غیراعلامی هسته‌ای ندارد. مثلا حدود پنج سال زمان نیاز دارد. با این حال، ممکن است آژانس گزارش جامع خویش را در یک بازه زمانی زودتر صادر کند. مثلا بگوید که پروتکل الحاقی انجام شده است، کد اصلاحی ١/٣ مورد اجرا قرار گرفته است، تمامی اطلاعات مورد نیاز را دریافت کرده و از اماکن مورد درخواست دیدار داشته است. با این حال، باید دانست که صدور چنین گزارشی در یک بازه زمانی زودتر بستگی به جنبه‌های سیاسی هم دارد زیرا این گزارش باید در شورای حکام مورد تصویب قرار گیرد و در آنجا هم هر کشوری براساس سیاست‌ها و مناسبات خویش در عرصه بین‌المللی اقدام می‌کند.
پیش‌بینی ایران برای بازه زمانی مورد نیاز آژانس جهت انتشار گزارش فراگیر چیست؟
نظارتی که از فعالیت‌های هسته‌ای ایران صورت می‌گیرد، در چارچوب پادمان است و بعد از اجرای برجام، پروتکل الحاقی اجرایی خواهد شد. انتشار گزارش نتیجه‌گیری گسترده هم‌زمان‌بر است و به‌طور مثال این گزارش برای ژاپن پنج سال طول کشید. ممکن است این گزارش برای ایران هم چند سالی طول بکشد تا صادر شود.
آیا گزارش جامع و فراگیر برای کشور دیگری هم منتشر شده است؟ آن کشورها چه بازه زمانی را برای آن پروسه طی کرده‌اند؟
برای تعدادی از کشورها مانند ژاپن صادر شده است که برای آنها پنج سال طول کشید. با این حال، صدور چنین گزارش‌هایی زمان‌بر است ولی در مجموع، نمی‌توان قضاوتی داشت. انتظار ما آن است که این گزارش در کوتاه‌ترین زمان صادر شود.
آمانو پس از نشست شورای حکام در گفت‌وگو با خبرنگاران بیان کرد که ارزیابی آژانس از فعالیت‌های هسته‌ای پیشین ایران سیاه و سفید نخواهد بود و در این گزارش به نتیجه قطعی نخواهیم رسید. آیا این به معنای باز ماندن پرونده فعالیت‌های پیشین هسته‌ای ایران خواهد بود؟
من تمام ٢٢ دقیقه مصاحبه آقای آمانو پس از جلسه شورای حکام را دیده‌ام. در آنجا خبرنگاران اصرار داشتند که از آمانو بپرسند نتیجه گزارش وی چه خواهد بود. او نیز در آنجا تلاش کرد که بگوید گزارش آژانس بر اساس قضاوت و نتیجه‌گیری نیست بلکه در آن، واقعیت‌هایی را می‌گویم و گزارش بر اساس اسناد و بررسی‌ها است. با این حال، اعلام بسته شدن پرونده فعالیت‌های پیشین هسته‌ای ایران با شورای حکام است و نگاه ما نیز متوجه شورای حکام است. البته گزارش آمانو هم موثر است و ما از آمانو می‌خواهیم بر اساس اسناد گزارش بدهد و جایی برای سوءاستفاده توسط برخی بازیگران نگذارد. اینکه آمانو می‌گوید نمی‌خواهد سیاه یا سفید گزارش بدهد معنای منفی بودن را نمی‌دهد بلکه می‌خواهد تاکید کند که او بر اساس اسناد گزارش خواهد داد.
اگر پرونده فعالیت‌های پیشین هسته‌ای ایران بسته نشود، واکنش ایران چه خواهد بود؟ آیا این مساله به معنای عدم اجرای برجام است؟
برجام باید اجرایی شود و اجرایی شدن آن هم مستلزم اجرای تعهدات از سوی هر دو طرف یعنی هم ایران و هم گروه ١+٥ است. بر اساس بند ١٤ برجام، گروه ١+٥ باید قطعنامه‌ای با رویکرد بسته شدن پرونده موضوعات گذشته ایران را به شورای حکام بدهد و این پرونده را مختومه اعلام کند. در این راستا، ایران همکاری‌های را با آژانس انجام داد. با این حال، اگر پرونده فعالیت‌های پیشین هسته‌ای ایران بسته نشود یا جای سوءاستفاده را برای آینده باز بگذارد یا بخشی بسته و بخشی باز باشد، برجام اجرایی نمی‌شود زیرا اجرای برجام مستلزم برداشتن این گام از سوی طرف مقابل است. همان‌طور که چندی پیش نیز آقای عراقچی گفتند گروه ١+٥ باید میان برجام و پرونده فعالیت‌های پیشین یکی را انتخاب کند و نمی‌شود طرفین بر اساس برجام با یکدیگر همکاری داشته باشند و ایران هم شفافیت از فعالیت‌های هسته‌ای خود را افزایش دهد و پروتکل الحاقی و کد اصلاحی ١/٣ را اجرا کند و به مدت ١٠ سال هم محدودیت‌هایی را بپذیرد ولی این مساله‌ که اساس و پایه‌ای هم ندارد و مربوط به گذشته است، باز بماند و از آن بتوانند سوءاستفاده کرد. من فکر می‌کنم باز ماندن پرونده فعالیت‌های پیشین با روح برجام در تناقض است.
روز سه‌شنبه گذشته نشست فنی میان کارشناسان سازمان انرژی اتمی و مسوولان آژانس برگزار شد و آقای عراقچی نیز با آمانو دیدار داشت. بعد از آن هم گفته شد که ایران نقطه نظرات خود را به آمانو منتقل کرده و آمانو نیز گفته است که آنها را در گزارش خود حدالامکان منعکس می‌کند. این نظرات شامل چه موضوعاتی است؟
هنوز همکاران ما از وین بازنگشته‌اند و بخشی از جزییات را هم نمی‌توان بیان کرد. با این حال، بر اساس اطلاعاتی که آقایان عراقچی و بعیدی‌نژاد گفته‌اند، ایران ملاحظات خویش را در این باره منتقل کرده و مبانی این ملاحظات بر این اساس است که ایران در گذشته اقدامی که انحرافی داشته باشد، نداشته است و این مساله باید در گزارش آقای آمانو منعکس شود. از سویی، انتظارات و توقعات ما درباره گزارش آژانس و همچنین اجرای برجام مطرح شد.
هم‌اکنون ایران برای اجرای برجام چه اقداماتی انجام داده است؟
ما تا به امروز اقداماتی را که قابل بازگشت هستند و از سویی، زمانبر بوده‌اند، انجام داده‌ایم. در این راستا، بخشی از سانتریفیوژهای غیرفعال در نطنز و فردو جمع‌آوری شدند و آمانو نیز در گزارش اخیر خود به این مساله اشاره کرده است. با این حال، اقداماتی باقی مانده است که اجرای آن اقدامات مستلزم بسته شدن پرونده فعالیت‌های پیشین هسته‌ای ایران است. این اقدامات شامل مبادله اورانیوم غنی‌شده با سوخت طبیعی و بازطراحی قلب رآکتور اراک و همچنین کاهش تعداد سانتریفیوژهای فعال است. به عبارت دیگر، نقطه صفر اجرای این تعهدات از ٢٤ آذر به بعد خواهد بود.
اجرای آن اقدامات باقی مانده به چه مقدار زمان نیاز دارد؟
اگر پرونده فعالیت‌های پیشین هسته‌ای ایران به موقع و بر اساس برنامه بسته شود، حداکثر سه هفته زمان نیاز دارد تا اقدامات باقی مانده اجرایی شود و می‌توان بیان کرد از نیمه دی ماه همه اقدامات انجام شده و قاعدتا هم همان روز آژانس باید این اقدامات را راستی‌آزمایی کند و پس از تایید این اقدامات، به صورت اتوماتیک تمامی تحریم‌های اقتصادی اروپا و امریکا برداشته خواهد شد.

ویدیو مرتبط :
بنیانگذاری سازمان انرژی اتمی ایران به روایت دکتر اعتماد