فیلم «رسوایی»؛ یک فیلم آخرالزمانی و اخلاق‌گرا

مشرق/ واسطه‌گری نمایشی برای انتقال مفاهیم در مدیوم سینما اصولا امری غیر ملزوم برشمرده می شود و مینی مالیست ها واسطه گری هر موجود و هر شی را برای انتقال مفاهیم متعالی غلط می‌پندارد.
اما قوانین سینمای در فرم و محتوا مصداق کلام وحی نیستند. هنر امری نسبی است و به تبع آن قردادهای آن قابل تغییرند. ضمن اینکه مخاطب و توده علاقه سینما به مینی مالیسم واکنش نشان می دهد و آن را پس می زند.
شاید یکی از دلایل موفقیت خیره کننده ده نمکی این است که واسطه گری نمایشی را با قرارداد های خودش دوباره باز می گرداند و به سادگی قوانین رایج سینمایی و مدرنیزاسیون را دور می زند برای اینکه به لحن مردمی خود ابداعی اش همیشه نزدیک باشد. شاید یکی از موضوعاتی که سبب می شود گفتمان سینمایی ده نمکی در چند سال اخیر ظیف وسیعی را جذب کند چنگ اندازی به الگوهای نمایشی خاصی است که توسط خود ده نمکی دوباره ابداع شده است.
رسوایی 2 در واقع ادامه ای بر واسطه گری نمایشی کاملا مستقیم در ارتباطی تنگاتنگ با مخاطب است. منتقدان سینما واسطه گری نمایشی ده نمکی را اغراق آمیز می دانند و می پندارند محتوا در فرم جا نمی شود اما ده نمکی با همین الگو توانسته آثار قابل اعتنایی بسازد.
رسوایی 2 در یک ارزیابی کلی از همان ابتدا بی واسطه کاراکترها را با تماشا آشنا می کند و بی واسطه موضوع ملتهبش را با مخاطب در میان می گذارد و در طی طریقی منحصر به فرد مرزهای گفتمان عرفانی حاج یوسف در مقابل گفتمان شبه مدرن اجتماعی زده روز برخورد می کند، با همان سبک به خصوص ده نمکی از دل این برخورد نزدیک از نوع آلرخرالزمان، پایان تراژیک عبور از مرزهای دین و اخلاق رونمایی می شود.
اگر فیلم های ده نمکی از الگوی نمایشی واسطه گری مستقیم نمایشی تبعیت نکنند موفق به عبور از خطوط قرمز نخواهد شد، بازهم موضوع مد نظر ده نمکی داغ و غیر متعارف است. روایت رسوایی 2 از عمده فیلم های جشنواره ملتهب تر است اما این التهاب در میانه واسطه گری نمایشی پنهان می شود.
رسوایی 2 عاقبت طی طریق کنونی را با سرانجام عذاب الهی پیش می کند. اتوپیای مدرن رسوایی سوار موج ضد اخلاقی است، دولتمرد شعار می دهد، مردم در تنگناهای عجیب اقتصادی هستند و مدرنیته خوره جان بشریت است. تصویر آینده نگر ده نمکی خیلی هم آینده نگر نیست بلکه کاملا امروزی و نقد روزمرگی کلان مبتذلی است که بدان مبتلاییم اما از آن غافل و ده نمکی با رسوایی 2 تنه محکمی به شرایط روز می‌زند.
آینده نگری حاج یوسف خوف آورترین پیامی است از فیلم های ده نمکی ساطع می شود و به همین همین دلیل آینده نگری رسوایی را باید خیلی جدی تر لحاظ کرد. ده نمکی بی واسطه پیام می دهد پایان اخلاق نزدیک است و حاج یوسف با جوارح غیر زمینی خود گسل ایجاد شده در مرزهای دین و اخلاق را زودتر از گسل های شهر فرضی درک می کند. گویی این گسل های زمینی و ماورایی ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند.
با همه این توصیفات ده نمکی اولین فیلم آخرالزمانی را در سینمای ایران ساخته است، با همان موتیف های نمایشی خود، توانسته ماحصل اثرش را به فیلم اخلاقی و گرم بدل کند.


منبع: مشرق