باران اسيدي چيست؟

ميگنا/ باران اسيدي نتيجه آلودگي هواست. وقتي که هر نوع سوختي سوزانده مي‌شود مقدار زيادي مواد شيميايي مختلف توليد مي‌نمايد.
باران اسيدي نتيجه آلودگي هواست. وقتي که هر نوع سوختي سوزانده مي‌شود مقدار زيادي مواد شيميايي مختلف توليد مي‌نمايد. دود حاصل از يک آتش سوزي و يا بخارت بيرون آمده از اگزوز اتومبيل تنها شامل ذرات دوده خاکستري نيستند که مي‌توانند ديده شوند. آن‌ها شامل گازهاي غير قابل رويتي نيز هستند که براي محيط زيست مي‌توانند مضر‌تر از آلاينده‌هاي قابل رويت باشند.
ايستگاه‌هاي توليد نيرو، کارخانجات و ماشين‌ها همگي سوخت مي‌سوزانند و بنابراين همگي توليد کننده گازهاي آلاينده هستند.
بعضي از اين گاز‌ها (به ويژه اکسيدهاي نيتروژن و دي اکسيد گوگرد) با قطرات ريز آب ابر‌ها واکنش کرده و تشکيل اسيدهاي سولفوريک و نيتريک را مي‌دهند.

باراني که از اين ابر‌ها فرو مي‌ريزد در واقع اسيد خيلي ضعيفي است و اين دليلي است که چرا اين باران، اسيدي ناميده مي‌شود.

اسيديته باران اسيدي چقدر است؟
اسيديته بر حسب پي اچ اندازه گيري مي‌شود. اين مقياس اعداد صفر تا ۱۴ را شامل مي‌شود. بيشترين اسيديته صفر است و ۱۴ نشانه بيشترين قلياييت (مخالف اسيديته) مي‌باشد. ما پي اچ ۷ هر چيزي را خنثي مي‌ناميم که نشانه اين است که آن چيز نه اسيدي و نه قليليي است.
اسيدهاي خيلي قوي در تماس با پوست آن را مي‌سوزانند و بعلاوه فلزات را هم تخريب مي‌کنند. باران اسيدي خيلي خيلي ضعيف‌تر است و در تماس با پوست آن را نخواهد سوزاند.
باران هميشه تا حدي اسيدي است زيرا همواره در اختلاط با اکسيدهاي هوا به سر مي‌برد. باران غير آلوده پي اچ بين ۵ و ۶ دارد. وقتي که آب با اکسيدهاي نيتروژن و دي اکسيد گوگرد آلوده‌تر مي‌شود، اسيديته آن زياد مي‌شود و پي اچ به حدود ۴ مي‌رسد. باران‌هاي اسيدي نيز به ثبت رسيده‌اند که پي اچ ۲ داشته‌اند.
سرکه پي اچ ۲. ۲ و آبليمو پي اچ ۲. ۳ (دو و سه دهم) دارد. حتي قوي‌ترين باران اسيدي ثبت شده پي اچ برابر سرکه يا آبليمو دارد و ما مي‌دانيم که آن‌ها مضر نيستند. پس چرا در باره باران اسيدي نگران هستيم؟

تاثيرات باران اسيدي
باران اسيدي مي‌تواند فواصل طولاني را در اتمسفر طي کند و نه تنها کشور به کشور بلکه قاره به قاره را بپيمايد.
باران اسيدي مي‌تواند شکل برف، مه يا غبار خشک بگيرد. باران اسيدي مي‌تواند مايل‌ها از منبع آلودگي فاصله بگيرد اما در محل ريزش به خاک، درختان، ساختمان‌ها و آب آسيب مي‌زند.
تمامي جنگل‌هاي دنيا در حال از بين رفتن هستند و ماهي‌ها از چنين جرياني پيروي مي‌کنند. در اسکانديناوي درياچه‌هاي مرده‌اي هستند که کاملا شفاف هستند و هيچ گياه و يا موجود زنده ديگري در آن‌ها وجود ندارد.
بسياري از ماهي‌هاي آب شيرين بريتانيا در معرض تهديدند و گزارش‌هايي دال بر اينکه بسياري از ماهي‌ها، تغيير شکل يافته از تخم بيرون آمده‌اند وجود دارد.
اين امر موجب مي‌شود که حيوانات و پرندگاني که از ماهي‌ها تغذيه مي‌کنند هم مورد تاثير قرار بگيرند. آيا مسئول همه اين‌ها باران اسيدي است؟ متخصصين پژوهش‌هاي فراواني را براي اينکه متوجه شوند باران اسيدي چقدر روي محيط زيست اثر مي‌گذارد، انجام داده‌اند.

جنگــــــل‌ها
شايد فکر شود که باران اسيدي باعث مي‌شود که درخت‌ها آرام‌تر رشد کنند و يا حتي بميرند اما از نظر متخصصين و دانشمندان موضوع فقط اين نيست. مشخص شده که مقدار يکسان از باران اسيدي در بعضي جا‌ها بيش از جاهاي ديگر تاثير مي‌گذارد.
در جنگل‌ها به مجرد بارش، باران اسيدي از طريق برگ‌هاي درختان چکيده و در خاک زير، جريان مي‌يابد. مقداري از آن راهش را به سوي انهار يافته و در ‌‌نهايت وارد رودخانه‌ها و درياچه‌ها مي‌شود. بعضي از خاک‌ها به خنثي سازي اسيد کمک مي‌کنند زيرا خاصيتي دارند که در اصطلاح «ظرفيت بافري» ناميده مي‌شود.
خاک‌هاي ديگر مختصرا اسيدي شده و به ويژه مستعد باران اسيدي مي‌شوند.

باران اسيدي از راههاي گوناگون روي درختان اثر مي‌گذارد. اين راه‌ها عبارتند از:
انحلال و شستشوي مواد مغذي و معدني خاک که به رشد گياه کمک مي‌کنند.

مواد مضري همچون آلومينيم را به داخل خاک‌‌ رها مي‌کند.

با از بين بردن پوشش حفاظتي مومي برگ‌ها، به آن‌ها آسيب رسانده و مانع مي‌شود که آن‌ها به خوبي فتوسنتز نمايند.

ترکيبي از اين تاثيرات درختان را ضعيف مي‌کند و گياهان ديگر نيز ممکن است به همين گونه آسيب ببينند.

درياچه‌ها و رودخانه‌ها
کاملا آشکار است که سکونت گاه‌هاي آبي توسط باران اسيدي تحت تاثير قرار مي‌گيرند. باران اسيدي روي زمين جريان يافته و خود را به رودخانه‌ها، درياچه‌ها و مرداب‌ها مي‌رساند. همچنين باران اسيدي مي‌تواند مستقيما روي اين حوزه‌ها فرو بريزد.
با افزايش اسيديته درياچه، آب زلال‌تر شده و تعداد ماهي‌ها و حيوانات آبزي کاهش مي‌يابد. بعضي از گونه‌هاي گياهان و حيوانات بهتر از ديگران در آب‌هاي اسيدي زنده مي‌مانند.
بعد از ماهي‌هايي همچون کپور، قزل آلا و قنات، ماهي‌هايي همچون مي‌گوي آب شيرين، صدف و حلزون بيش از ديگران تحت تاثير اسيدي شدن قرار مي‌گيرند.

تخم‌ها و نوزادان ماهي‌ها بيشترين تاثير را مي‌پذيرند و اسيديته آب مي‌تواند موجب تغيير شکل نوزادان شده و باعث شود که تخم‌ها به گونه مناسبي باز نشوند.

اسيديته آب تنها تاثير مستقيم روي گونه‌ها ندارد، بلکه مواد سمي همچون آلومينيم را از خاک به درون آب‌ها‌‌ رها کرده و به ماهي‌ها و ديگر حيوانات آبزي آزار مي‌رساند.

درياچه‌ها، رودخانه‌ها و برکه‌ها هر يک اکوسيستم شکننده خود را دارند و داراي گونه‌هاي مختلفي از گياهان و حيوانات هستند که براي بقا وابسته به يکديگرند.

اگر يک گونه ماهي ناپديد شود، حيواناتي که از آن تغذيه مي‌کنند نيز به تدريج از بين خواهند رفت. اگر ماهي مرده براي تغذيه گونه‌هاي ويژه‌اي از حشرات بزرگ مورد استفاده قرار گيرد، جمعيت حشره به سرعت رشد خواهد کرد و اين امر به نوبه خود بر جمعيت حشرات کوچک و پلانکتون‌هايي که مورد تغذيه حشرات بزرگ‌تر هستند اثر مي‌گذارد.

ساختمان‌ها
آب و هوا، آب، باد، يخ و برف همگي کمک مي‌کنند که فرآيند فرسايش اتفاق بيفتد اما متاسفانه باران اسيدي سرعت فرسايش را زياد‌تر هم مي‌کند.
مجسمه‌ها، ساختمان‌ها، وسايط نقليه، لوله‌ها و کابل‌ها همگي از اين قضيه متاثر خواهند شد. چيزهاي ساخته شده از ماسه سنگ و سنگ آهک بيشترين تاثير را خواهند پذيرفت و اين نوع سنگ‌ها به ويژه مستعد بوده و به‌‌ همان اندازه باران اسيدي از آلودگي هواي حاصله از گاز‌ها آسيب خواهند ديد.

باران اسيدي از کجا مي‌آيد؟
تا همين اواخر آلودگي هوا محلي قلمداد مي‌شد. در اواخر ۱۹۵۰ بود که براي اولين بار در اسکانديناوي جنوبي اين مشکل ديده شد و بعد از آن بود که مردم باور کردند که مبدا اين آلودگي در دوردست‌ها و در بريتانيا و اروپاي شمالي است.
عکس العمل اوليه براي مقابله با آلودگي صنعتي هوا ساخت دودکش‌هاي بلند‌تر بود. متاسفانه اين کار گازهاي آلاينده را به داخل ابر‌ها هل داد و اجازه داد که انتشارات روي باد شناور شوند.
باد آلودگي را صد‌ها مايل دور‌تر برد و آن‌ها را بصورت باران اسيدي فرو فرستاد. در اين مسير بريتانيا عامل دست کم ۱۶ درصد باران اسيدي نروژ به حساب آمد. بيش از ۹۰ درصد آلودگي اسيدي نروژ از ديگر کشور‌ها مي‌آيد.

آلاينده‌ترين کشورهاي اروپايي آلمان، انگلستان، لهستان و اسپانيا هستند که هريک در ۱۹۹۴ بيش از يک ميليون تن از انتشارات گوگرد را به خود اختصاص داده‌اند. امروزه دولت‌ها شروع کرده‌اند که باران اسيدي را يک مشکل بزرگ زيست محيطي ببينند و گامهايي را براي کاهش مقدار انتشارات گوگرد و نيتروژن بردارند.

چه مي‌تواند انجام شود؟
سوزاندن سوخت‌هاي فسيلي هنوز از ارزان‌ترين راه‌هاي توليد الکتريسيته است و بهتر است مردم در جستجوي راه‌هايي باشند که سوخت را بدون آنکه آلودگي زيادي توليد نمايد، بسوزاند.
دولت‌ها نياز دارند که پول بيشتري را صرف کنترل آلودگي کنند حتي اگر اين کار به قيمت بالا رفتن قيمت برق تمام شود.
گوگرد مي‌تواند توسط اسپري کردن ترکيبي از آب و سنگ آهک پودري به داخل دودکش، از دود شسته شود.
ماشين‌هاي جديد مبدل‌هاي کاتاليتيکي دارند که سه ماده شيميايي خطرناک را از گازهاي خروجي حذف مي‌کند.

انرژِي
دو منبع ديگر که امروزه مورد استفاده قرار مي‌گيرند انرژي‌هاي هيدروالکتريک و هسته‌اي هستند. اين‌ها سوخت‌هاي پاک هستند اما چه تاثير ديگري روي محيط زيست ما دارند؟
منابع ديگر، انرژِي خورشيدي و آسياب‌هاي بادي هستند اما اينکه اين‌ها در جاهايي که نه خيلي بادگير و نه خيلي آفتابي هستند، چقدر قابل اعتماد باشند، جاي سوال دارد؟
منابع انرژِي گوناگون منافع و هزينه‌هاي مختلفي دارند و دولت‌ها قبل از اتخاذ تصميم براي بکار گيري آن‌ها بايد همه مزايا و قيمت‌هاي بهره گيري از آن‌ها را مورد سنجش قرار دهند.

ذخيره و نگهداري از منابع
تخفيف‌هاي بيشتر در قيمت‌هاي حمل و نقل با وسايط نقليه عمومي، مردمي که هميشه عادت به استفاده از اتومبيل‌هاي شخصي دارند را تشويق مي‌کند که استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي را جايگزين اتومبيل‌هاي شخصي نمايند.
هر شخصي مي‌تواند با خاموش کردن چراغ‌هايي که مورد استفاده نيستند و استفاده از وسايل کاهنده مصرف برق که برق مورد استفاده را کم مي‌کنند، آلودگي‌هاي حاصله از نيروگاه‌ها را کم کند.
پياده روي، دوچرخه سواري و تقسيم اتومبيل‌ها (جهت کاستن از تعداد اتومبيل‌هاي تک سرنشين) آلودگي ناشي از اتومبيل‌ها را کاهش خواهد داد.

بازسازي آسيب‌هاي حاصله از باران اسيدي
اضافه کردن سنگ آهک پودري به رودخانه‌ها و درياچه‌ها، آب را در فرآيندي به نام آهک زني خنثي مي‌کند. هرچند آهک زني پديده‌اي گران است و اثرات موقت دارد و بايد تا زمان توقف باران اسيدي ادامه داشته باشد!
مردم نروژ و سوئد با موفقيت از آهک زني استفاده کرده‌اند تا به بازسازي درياچه‌ها و رودخانه‌هاي کشورشان کمک کنند. يک برنامه آهک زني عمده امروزه (زمان تهيه گزارش) در ولز در حال اجرا است.

*نکته: جاي خالي تعيين مقدار اکسيدهاي ازت در معاينات فني اتومبيل کشور ما به خوبي احساس مي‌شود!