معمای زیباکلام

هفت صبح/ متن پیش رو در هفت صبح منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.

مرد سخنور سیاست ایران با ارائه پیشنهاد جانشینی ظریف به جای روحانی در انتخابات بازهم خبر‌ساز شد. اتفاق نظری در مورد اینکه حرف‌ خوب می‌زند وجود ندارد اما دوست و دشمن معترفند که او خوب حرف می‌زند. این تعریف مختصری از صادق زیباکلام است. داستان کسی که جز استادی دانشگاه تهران و آن اتاق کوچک در دانشکده قدیمی حقوق و علوم سیاسی، منصبی ندارد اما شاید فعال‌ترین عنصر سیاسی اصلاح طلبان باشد. هفته و در برخی شرایط روزی نیست که او را در تیتر یک روزنامه یا در صدر سایت‌های خبری مختلف نبینیم و وقتی به صداوسیما می‌آید مطمئنیم که اتفاقی خواهد افتاد. کسی که کلیپ‌های مناظره‌اش با آن صدای تودماغی و عصبی و هیجانی و البته عامیانه دست به دست در تلگرام می‌چرخد و خیلی‌ها را به این فکر می‌اندازد که چرا کسی با او کاری ندارد. او کیست و چرا این همه در فضای سیاسی ایران کنشگری می‌کند؟

اول باید بگوییم که چه شد به صادق زیباکلام پرداختیم. ماجرا مربوط به مصاحبه دیروز او با روزنامه آرمان است. جایی که درباره انتخابات ۱۳۹۶ و وضعیت حسن روحانی و نیز محمود احمدی‌نژاد در آن سخن گفته است. بد نیست که سخنان او را بخوانید: «باید این‌گونه وارد صحنه ۹۶ شد که آیا روحانی می‌خواهد رئیس‌جمهور شود یا نه و آیا اصلاح‌طلبان مجددا از وی حمایت خواهند کرد؟ شاید بهتر باشد که روحانی اعلام کند من رسالتی داشتم به نام برجام که آن را انجام دادم بنابراین در تکلیفی که مردم بر عهده من گذاشتند موفق بودم و دیگر علاقه‌ای به کاندیدا شدن ندارم و شخصی را به مردم معرفی کنند و خود مشغول فعالیت در خبرگان شوند، اگر ایشان چنین برنامه‌ای را اجرایی کنند رئیس‌جمهور‌ساز خواهند شد. روحانی بهتر است یا عارف یا ظریف را به مردم در ۹۶ معرفی کند. اگر این اتفاق بیفتد شانس اصلاح‌طلبان بیشتر می‌شود. البته اگر احمدی‌نژاد نیاید اصلاح‌طلبان در هر صورت پیروز مطلق هستند. ولی اگر احمدی‌نژاد بیاید کار روحانی سخت خواهد بود. البته اگر حمایت هاشمی و اصلاح‌طلبان نباشد که روحانی شکست خواهد خورد ولی با حمایت این افراد هم جای بررسی دارد. احمدی‌نژاد در مرکزیت اقتصاد به روحانی حمله خواهد کرد. احمدی‌نژاد اگر روحانی را محکوم به تسلیم شدن هم بکند رای طبقه متوسط را هم نخواهد داشت. البته احمدی‌نژاد زیر بار هم نخواهد رفت و نخواهد پذیرفت که عملکرد وی منجر به وضعیت بد اقتصادی ایران شده است. احمدی‌نژاد همه‌چیز را پای روحانی خواهد انداخت. احمدی‌نژاد موج به راه خواهد انداخت و آن موج را نباید دست کم گرفت.» پیشنهاد استراتژی ظریف به جای روحانی هر دو طیف سیاسی را به فعالیت واداشته است. فارس تعدادی مصاحبه گرفته و مثلا از قول دبیر کل تشکل دانشگاهیان گفته این بازی مجدد هاشمی است که می‌خواهد فرد دیگری را جای روحانی بیاورد و از آن طرف، عصر ایران به قلم مصطفی داننده یادداشت که نوشته «امروز، وقت تعیین جانشین برای روحانی نیست.»

زیباکلام البته بیدی نیست که با این بادها بلرزد. ما اگر از یاد بردیم، او خوب یادش است سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۸ را. وقتی اصلاح طلبان، تقریبا یک صدا به نقد و حتی هتک و هجو هاشمی رفسنجانی پرداختند اما او یک تنه ایستاد. اگر می‎‌خواهید شرح این ایستادن را بدانید، کتاب هاشمی و دوم خرداد زیباکلام را بخوانید. اصلا چرا راه دور برویم؟ در همین چند سال اخیر، او خوب به یاد دارد وقتی در مورد ناو وینسنس و رابطه با آمریکا حرف زد، وقتی در تلویزیون از رضا خان تعریف کرد، وقتی در شبکه ۴ مقابل عبدالحسین خسروپناه نشست تا درباره علوم انسانی سخن بگوید، وقتی در دانشگاه امام صادق (ع) آن سخن گزاف در مورد اسرائیل را گفت و وقتی در میانه گفتمان «حق» برای انرژی هسته‌ای از «هزینه» آن سخن گفت چه موجی علیه او ایجاد شد اما او هنوز هم سر جای خود ایستاده است. هنوز هم او پای ثابت مصاحبه‌ها حتی در رسانه‌های اصولگرا است و هنوز هم وقتی قرار است مناظره‌ای بین یک اصولگرا و اصلاح طلب انجام شود او بهترین گزینه است. حالا بیایید با هم رمز موفقیت زیباکلام را جست‌وجو کنیم.

در مورد زیباکلام نخست این سوال مطرح می‌شود که عجیب نیست فردی این همه در حوزه سیاسی ساختار شکنی کند و کسی کاری به کار او نداشته باشد؟ خود زیباکلام می‌گوید این ماجرا دو سه دلیل دارد: «شاید مهمترینش، دعای مادرم باشد. دلیل دیگری هم که به ذهنم می‌رسد این است که شاید یک ذره در کارهای سیاسی مرام دارم. اگر در یک کار سیاسی شما افتادید، ادعا نمی‌کنم که دست شما را می‌گیرم، ولی شما را له هم نمی‎‌کنم. از روی شما می‌پرم.» حالا زیباکلام که توانسته با دعای مادر و البته مرام سیاسی، فضایی برای سخن پیدا کند، دست روی نقاط ضعف ایرانیان می‌گذارد. صریح، مصداقی و نه کلی و تئوریک، درگیرانه با مخاطبین خاص یا به طور کلی با یک جناح سیاسی و البته با مرزبندی شفاف، هیجانی و حتی تا حدودی عصبی و البته فراتر از خطوط قرمز حرف می‌زند. یعنی درست کاری که مثلا در سال‌های دور فخرالدین حجازی انجام می‌داده و در سال‌های نزدیک، صادق زیباکلام. برای اینکه دستمان بیاید در مورد چه سبک سخنوری حرف می‌زنیم چند تیتر آخر از مطالب سایت شخصی او را با هم بخوانیم: «برای حدادعادل متاسفم! احتمال حضور سیاسی احمدی‌نژاد، باید به پرسش‌های کروبی پاسخ داده شود، محسن رضایی به دنبال جلب توجه است، جناب سردار! آیا شما راه‌حل دیگری برای حل مسئله هسته‌ای دارید؟»

با این حال، این به معنای آن نیست که فقط با یک سخنور روبه‌رو هستیم. صادق زیباکلام، یک بار تا مدرک دکترای مهندسی شیمی از دانشگاه برادفورد رفته و بعد از آن مدرک کارشناسی ارشد و دکترای علوم سیاسی را از همان دانشگاه کسب کرده است. او ۲۷ سال است که استاد معتبرترین دانشکده حقوق و علوم سیاسی ایران است و نویسنده بیش از ۲۰ کتاب. فقط یک کتاب او یعنی «ماچگونه ما شدیم؟» چاپ بیستم را رد کرده است. با این حال، او ارتباط با توده مردم را حتی در سمت دانشگاهی خود هم حفظ کرده است. در دفترش اغلب به روی دانشجویان باز است و چندین کتاب او هم با وجود اینکه کتاب‌هایی تخصصی هستند اما برای توده مردم نوشته شده‌اند مثل «جامعه شناسی به زبان ساده» یا «پنج گفتار در باب حکومت».

آخرین رمز موفقیت زیباکلام کنش سیاسی او است. درست است که او عضو هیچ حزب سیاسی نیست و درست است که او در هیچ انتخاباتی کاندیدا نشده تا یک مقام حکومتی را کسب کند اما همان طور که چند وقت پیش در ستون «یک روز با سیاستمداران»مان گفتیم، او یکی از بهترین بازی‌های بدون توپ را در سیاست امروز ایران بازی می‌کند. هر روز در گوشه‌ای از ایران مناظره دارد و هر روز در رسانه‌ای مصاحبه، تا فقط و فقط برخی حرف‌ها را بزند. برخی وقت‌ها هست که او حتی به صحت یا ضرورت بیان این صحبت هم فکر نمی‌کند (مثل موردی که درباره بیلبوردهای شهرداری برای قالیباف به وجود آمد یا اصلا مثل بیان همین مطلب در گفت‌وگو با آرمان) اما ظاهرا همین حرف زدن‌ها، تنها ماموریت صادق زیباکلام است. همین که بتواند حرف‌های اصلاح‌طلبانه را به گوش مردم برساند. البته برخی هم حق دارند که از هزینه و فایده این حرف‌ها بپرسند و اینکه آیا، می‌توان حرف‌های نازیبا را هم با زیباکلامی به خورد مردم داد؟
پاسخ دهید




منبع: هفت صبح