کمپین«شب یلدا بدون موبایل و اینترنت» فرصتی برای احیای ارتباطات اجتماعی است

کمپین«شب یلدا بدون موبایل و اینترنت» فرصتی برای احیای ارتباطات اجتماعی است

شب یلدا طولانی ترین و ایرانی ترین شب سال است. بهانه ای برای در کنار خانواده بودن. از حال و احوال همدیگر با خبرشدن و یاد کردن از خاطرات تلخ و شیرین گذشته به امید ساختن آینده ای روشن و پرامید. این سنت کهن اگرچه در گذر از سال ها و قرن ها رنگ و بوهای متفاوتی را به خود گرفته امّا هسته اصلی آن یعنی «خانواده» همچنان اهمیت و محوریت خود را حفظ کرده است.

ورود رادیو و تلویزیون به عنوان یکی از مظاهر پرطرفدار تمدن جدید به زیست جمعی ایرانیان، آیین های جمع گرایانه ای نظیر شب یلدا را با چالش جدی مواجه کرد. معمولاً طولانی ترین شب سال با جمع شدن اعضای خانواده و فامیل در منزل اعضای کهن سال خانواده معنا می یافت. شاهنامه خوانی،تفال به دیوان حافظ، قصه خوانی و طرح چیستان ولطیفه، مرور خاطرات و پذیرایی با میوه و تنقلات برنامه های اصلی این محافل خانوادگی بود. در همه این فعالیت ها، عناصر انسانی و روابط چهره به چهره و دو طرفه نقش اساسی داشت. با ورود رسانه های جمعی و به ویژه تلویزیون، این فرایند اندکی تغییر کرد. حال وجود فرستنده انسانی پیام چندان ضروری نبود. تلویزیون به عنوان دانای کل و ابزار اصلی سرگرم کننده در این شب، همه نگاه ها را به خود معطوف می کرد. البته هنوز ارتباطات دوطرفه و تغییر متناوب گیرنده و فرستنده قوت داشت و تلویزیون به طور کامل براین روابط انسانی غلبه پیدا نکرده بود.

اما در یک دهه اخیر و با گسترش و تعمیق فناوری های نوین نظیر ارسال پیامک، اینترنت و سرانجام شبکه های اجتماعی مجازی، دورهم نشینی های خانوادگی نیز همچون سایر آداب و رسوم ایرانیان دچار تغییرات عمده ای شده است. امروز دیدن یک مهمانی خانوادگی در حالی که همگی سر درگوشی های همراه خود دارند و بی توجه به سکوت سرد حاکم، هرازگاهی آخرین یافته های تلگرامی واینستاگرامی را بری همدیگر به اشتراک می گذارند به تصویری عادی بدل شده است.

به گزارش «میزان» و به گفته مولاوردی، معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، شبکه های اجتماعی تبعات زیادی بر خانواده دارد. وی در این زمینه می‌گوید:«واقعیت این است رسانه های دیجیتال و شبکه های اجتماعی با توجه به سهولت دسترسی، به ابزاری قدرتمند برای اطلاع رسانی و تبادل اطلاعات و تجارب گفتگو بدل شده اند، اما افزون براین سودمندی آثار و تبعات استفاده خارج از قاعده آن نگرانی های روزافزونی را دامن می زند. یکی از از این نگرانی ها حاکم شدن فضای سکوت بر خانواده است که موضوع برنامه امروز هم هست و بیش از اینکه ساعات در کنار هم بودن برای پرداختن به بحث های جمعی و تبادل نظر حول موضوعات و دغدغه های مشترک غنیمت شمرده شود، در شکل گیری و زمینه سازی فضا و دل مشغولی های فردی نقش دارد و به فردیت گرایی و گریز از جمع و درخودماندگی دامن می زند».

همچنین دکتر مجید ابهری، دبیر گروه اجتماعی بنیاد رفتاری با بیان این مطلب که ۶۵ درصد جوانان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی عضو هستند، اظهار می‌کند: «قبل از ورود هر فن‌آوری باید بستر فکری و فرهنگی برای آن ایجاد شود و با توجه به اینکه انواع «وی پی ان‌ها» و فیلتر شکن‌های قوی در کوتاه ترین زمان به طور رایگان در اختیار کاربران قرار می‌گیرد، برخوردهای سلبی نه تنها نتیجه‌ای نمیدهد، بلکه باعث قرار دادن جوانان در موضع انفعالی می‌شود».

«فاطمه کریمخان» در ایسنا نوشته است:« مناسبت‌های رفت و آمد دار، همیشه بازار شوخی با رمز خط اینترنت را داغ می‌کند؛ فامیل همان جلوی در که می‌رسند قبل از در آوردن کفش‌ها و ماچ و بوسه، رمز خط اینترنت را می‌خواهند و بعد هم باید با منت و التماس قانع شوند که گوشی را زمین بگذارند و لیوان چای را از روی سینی بردارند. بچه‌ها که به هم می‌افتند به جای دبرنا و منچ و مارپله، با تبلت‌های مد روزشان بازی آن‌لاین می‌کنند،‌ آقایان و خانم‌ها هم چند تا چند تا دور همی جوک‌های جدید را از کانال‌های تلگرام برای هم می‌خوانند‌،‌ عکس‌های اینستاگرام دوستانشان را به هم نشان می‌دهند و برای همدیگر پند و موعظه‌های اخلاقی بدون منبع ارسال می‌کنند.از مهمانی هم که برمی‌گردیم،‌ چیزی بیشتر از همان حرف‌های تلگرامی نداریم که برای همدیگر بزنیم، انگار خیلی فرقی ندارد که بین دیوارهای خانه‌ی خودمان نشسته باشیم یا دیوارهای خانه‌ی فامیل، ما که به هر حال سرمان گرم گوشی‌های موبایل است».

کمپینی که این روزها در در شبکه های مجازی، رسانه ها و همچنین بنرهای سطح شهر دیده می شود، واکنشی حداقلی و البته لازم به این فضای نه چندان مطلوب است. انجمن همیاران «زیست سبز» به عنوان یک تشکل غیر دولتی به منظور درک هر چه بهتر شرایط زندگی خانوادگی و آشنایی با مصادیق خانوادگی، خواستار کمپین «شب چله بدون اینترنت» از ساعت ۱۹ الی ۲۴ روز دوشنبه ۳۰ آذرماه همزمان با شب یلدا شد تا خانواده ها از کنار هم بودن لذت برده و صمیمیت ها تقویت شود.

به نظر می رسد این کمپین با استقبال خوب کاربران مواجه شده است.کاربرانی که گویا خود هم از غوطه ور شدن در اقیانوس بی انتهای فضای مجازی خسته شده و به دنبال فرصت و مفری برای ایجاد تنوع هستند. شب یلدا می تواند فرصتی هر چند محدود برای جایگزینی ارتباطات اجتماعی حقیقی به جای ارتباطات مجازی باشد.

فراموش نکنیم که اگر این فرصت ایجاد و تقویت نشود گریزی از پدیده های نامطلوب اجتماعی این فضا نخواهیم داشت.پدیده هایی همچون افشای فیلم های خصوصصی، سلفی دانشجویان پزشکی در سالن تشریح، ماجرای نوجوان سیزده ساله، سلفی گرفتن در مراسم تشییع مشاهیر، لایک خوری به هرقیمت ممکن، هجمه به صفحات هنرمندان و ورزشکاران و آن چه در مجموع می توان «ابتذال کاربری» نامید. وضعیتی که سوای زمینه های اجتماعی متفاوت، یک نقطه اشتراک دارند و آن ضریب بالای فراگیری آسیب های ناشی از استفاده مفرط از شبکه های اجتماعی است. در سال های اخیر سنت دید و بازدید در این جشن های ملی و مذهبی و یا شب نشینی های خانوادگی افطار تا سحر در ماه مبارک رمضان ابتدا به احوالپرسی های تلفنی و پیامکی و سپس به دید و بازدید های مجازی تبدیل شد.«کمپین شب یلدا بدون موبایل و اینترنت» فرصت مناسبی برای بازاندیشی در شیوه و میزان استفاده از این ابزارها و فضا هاست. تعمیم این فرصت به سایر رویدادهای آیینی نظیر نوروز و سایر مناسبت ها باعث احیای روابط مغفول مانده خانوادگی خواهد شد. نهادی که این روزها بیش از هر زمان دیگر همچون نهالی شکننده نیاز به مراقبت مستمر دارد. در این میان شب طولانی و خاطره انگیز یلدا می تواند آغازی بر ریشه کردن این نهال درخاک جامعه ایرانی باشد.

*سیدمرتضی حسینی

با کانال تلگرامی آخرین خبر همراه شوید telegram.me/akharinkhabar