مهارت زندگی/ چگونه برترین را انتخاب کنم؟

تبیان/ همیشه از خودمان بپرسیم آیا این اطلاعاتی که به ما رسیده، به اندازه و کافی است؟ آیا قابل اعتماد است؟ آیا این منابع در گذشته اطلاعات غلطی داده اند؟ آیا دیگرانی که صاحب اطلاعات درست و قابل اعتماد هستند با آنها موافقند یا مخالف؟ وقتی می خواهید بین چند گزینه، برترین را انتخاب کنید، چون و چراها سبب استحکام پایه های فکری تان می شوند.
مهارت تفکر صحیح، فرآیندی ذهنی و شناختی است که به شما کمک می کند تا از میان رفتارهای متفاوت یکی را به عنوان مناسب ترین انتخاب کنید. تفکر انتقادی یعنی توانایی تصمیم گیری و انتخاب درست، با توجه به شواهد و دلایل و مدارک صحیح. در واقع این نوع از تفکر به ما این توانایی را می دهد که در مورد ابعاد متفاوت هر چیزی به شکل نقادانه فکر کنیم؛ بدون پیشداوری و تحت تأثیر جو و شخصیت های دیگر قرار گرفتن. همانگونه که خداوند می فرماید: «آن بندگان که چون سخن را بشنوند نیکوترین آن را عمل کنند خدا آنها را به لطف خواست خود هدایت فرموده است(سوره زمر آیه 18). در این شرایط است که می توان وجوه مختلف یک امر را بررسی کرد و شناخت. در واقع تفکر انتقادی همان فانوسی است که نور خود را بر زوایای تاریک امور مختلف می اندازد و روشنگر راه انتخاب و تصمیم گیری درست است.
تفکر نقادانه یا انتقادی همیشه می تواند در عرصه های مختلف برای ما راهگشا و نجات بخش باشد؛ خصوصا این روزها، یعنی در پیچیدگی های معاصر و در هجوم انواع وسایل ارتباط جمعی که همگی سعی در دستکاری تفکر مخاطب و تحت تأثیر قرار دادن آن دارند، یافتن راه صحیح و تشخیص بهترین ها، کاری است مشکل و نیازمند داشتن اندیشه ای استوار و قوی.

در مارپیچ سکوت گم نشوید
«مارپیچ سکوت» نام یک نظریه ارتباطاتی است که می گوید: رسانه ها در دنیای امروزی آنقدر قدرت دارند که می توانند یک موضوع را به عنوان نظر غالب جامعه نشان دهند. اگر شما با آن موضوع مخالف باشید، این وضعیت ممکن است شما را وادار به سکوت کند؛ سکوتی از سر خجالت یا نگرانی از رانده شدن از جمع. به این ترتیب، آن موضوع بیش از پیش قدرت می یابد؛ یعنی این رسانه ها هستند که تعیین می کنند چه عقایدی در جامعه مسلط باشد. در چنین شرایطی، افراد یا این نظریات را می پذیرند و آنها را باور می کنند و یا سکوت کرده و منزوی می شوند. در این مارپیچ سکوت، افراد نظر صحیح خود را کتمان کرده و آن را بروز نمی دهند. تفکر انتقادی به ما این قدرت را می دهد که تحت تأثیر جادوی رسانه ها قرار نگیریم و گرفتار این سکوت نشویم. برای این کار، لازم است این ویژگی ها را داشته باشیم.

منفعل نباشید
فعال بودن در مقابل منفعل بودن است؛ یعنی نگذاریم دیگران برای ما تصمیم بگیرند و انتخاب کنند؛ از مقابل هر اتفاقی به سادگی گذر نکنیم و نگوییم: «نظر من هم نظر اکثریته». به جای این نوع بی تفاوتی که به انفعال می رسد لازم است وارد گود شویم، هدفمان را مشخص کرده و اطلاعات مورد نیاز را از منابع مختلف گردآوری کنیم، بپرسیم، بحث و گفت وگو کنیم و با ذهنی باز تصمیم گیری کرده و مسئولیت تصمیم مان را بپذیریم.

دنبال چراها بروید
از پرسیدن نباید ترسید. برای اینکه به نظر و ایده شخصی خودمان برسیم نیاز به پرسیدن داریم. حتما هم نباید سؤال های خاص و بزرگ و پیچیده پرسید. این سؤالات معمولا با کی؟ کجا؟ چگونه؟ آغاز می شوند و با توجه به اطلاعات شما و نیاز شما به آنها پیچیده و پیچیده تر می شوند. ساده پذیرفتن، بدون توجه به منابع و توجیهات، روش انسان های منفعل است.

خوب ببینید
در هر زمینه ای ایده و نظرات مختلفی وجود دارد که برای رسیدن به تفکر انتقادی نیاز به شنیدن آنها و تحلیل و تفسیرشان هست. پس بهتر است خوب ببینید، خوب بشنوید و خوب مطالعه کنید. به جاهای جدید بروید و با افراد جدید ملاقات کنید.

زمان را از دست ندهید
بهتر است از عجله دوری کنید. قرار نیست همه تصمیم ها را به سرعت بگیرید. کاربرد تفکر انتقادی در پروسه انتخاب و تصمیم گیری نیاز به زمان معقول دارد. به خودتان فرصت اندیشیدن و بررسی و ارزیابی بدهید. زمان باعث می شود که هیجانات کنار برود و اندیشه و تفکر جای آن را بگیرد. ضمن آنکه آنقدر تعلل و دست دست هم نکنید که زمان بگذرد و دیگران برایتان تصمیم بگیرند.

اطلاعات را از منبع معتبر جمع آوری کنید
تا آنجا که می توانید اطلاعات مختلف را درباره موضوع مورد نظر جمع آوری کنید. این انباشت اطلاعات و دسته بندی آنها، اشراف شما را بر موضوع افزایش می دهد.

خیلی دقیق نگاه کنید
لازم است که خوب نگاه کنیم. نگاه کردن در اینجا به معنای توجه کردن است. به دقت به آنچه اتفاق افتاده و اطلاعاتی که در دست دارید توجه کنید.

از زوایای مختلف بررسی کنید
موضوعی که قرار است در مورد آن به نتیجه برسید را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داده و به جوانب مختلف آن بیندیشید.

ارزش هایتان را تیک بزنید
اولویت ها و ارزش هایی که برایتان مهم است را یادداشت کنید روی آنها تمرکز کنید، همچنین نکات منفی ای که وجود دارد را با رنگ قرمز برای خودتان مشخص کنید.

ابهامات را برطرف کنید
حتما در این پروسه نکات مبهمی وجود خواهد داشت؛ سؤالاتی که پاسخشان راه را برایتان روشن تر می کند، پس بپرسید و به جواب برسید. برای رسیدن به جواب یک راه، پرسیدن است. راه های دیگری هم وجود دارد؛ مثل مطالعه کردن، بررسی پیشینه موضوع و...

بپرسید مدرکش کجاست!
چیزی را بدون دلیل و مدرک درست و حسابی قبول نکنید و سعی نکنید بی دلیل چیزی را رد یا تأیید کنید.

تعصب کورکورانه ممنوع
فعال بودن در مقابل منفعل بودن است؛ یعنی نگذاریم دیگران برای ما تصمیم بگیرند و انتخاب کنند؛ از مقابل هر اتفاقی به سادگی گذر نکنیم و نگوییم: «نظر من هم نظر اکثریته»
تفکر انتقادی همانقدر که از وابستگی فکری دور است با تعصب و پافشاری بر سر یک امر اشتباه هم بیگانه است. سعی کنید خودخواهی و تعصب را کنار بگذارید و اگر درستی امری یا نادرستی تفکر و ذهنیتی برایتان روشن شد آن را بپذیرید.

عمل کنید
وقتی تمام جوانب را بررسی کرده و با دلیل و مدرک چیزی را رد یا قبول کردید، تصمیم گرفته و به تصمیم تان عمل کنید. هرچند که ممکن است گمان کنید عمل کردن کار سختی نیست اما گاهی عمل به آنچه می دانیم درست است هم کار چندان راحتی نیست.

واجب تر از واجب
قرآن همواره دعوت به تفکر می کند؛ «اینگونه خداوند آیاتش را برای شما بیان می کند شاید اندیشه کنید.» (بقره/ 219و 266)، « قطعا در اینها برای مردمیکه می اندیشند آیتی است.» (رعد/ 3 و زمر/ 42 و جاثیه/ 13)،« باشد که آنها فکر کنند.» (حشر/ 21 و اعراف/ 176) و... این دعوت های مدام به تفکر شاید پیامش این باشد که همه چیز آنطور که به ظاهر می بینیم نیست، هر پوسته ای، نهانی دارد و حقیقتی، که می باید برای فهم بهتر به آن دست پیدا کرد.


منبع: تبیان