این‌ها درس زندگی‌اند نه مولتی‌‎ویتامین تحصیلی


دانشجویان لازم است 14 واحد دروس معارف خود را شامل دو درس به ارزش 4 واحد از مجموعۀ دروس مبانی نظری اسلام، یک درس به ارزش 2 واحد از مجموعۀ دروس اخلاق اسلامی، یک درس به ارزش 2 واحد از مجموعۀ دروس انقلاب اسلامی، یک درس به ارزش 2 واحد از مجموعۀ دروس تاریخ تمدن اسلامی و یک درس به ارزش 2 واحد از مجموعۀ آشنایی با منابع اسلامی را بگذرانند.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه ایلام، هرچند برخی دانشجویان برای این دروس اهمیت ویژه‌ای قائل هستند اما کم نیستند دانشجویانی که بدون توجه به فلسفه چنین واحدهایی با بی‌توجهی از کنار آن می‌گذرند و شاهد این مدعا هم این است که برخی دانشجویان این دروس را به ترم‌های پایانی تحصیل موکول می‌کنند و عملاً تنها به دنبال پاس کردن آنها هستند و این دروس آن‌گونه که باید این دروس برای دانشجوی ما دغدغه ایجاد نمی‌کند و عملاً اهداف نظام آموزشی در این زمینه محقق نمی‌شود.

خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، منطقه ایلام، برای بررسی این موضوع میزبان مدیران گروه معارف دانشگاه‌های ایلام بود.

دروس معارف اصل هستند نه فرع

دکتر «سید رحمت‌الله موسوی‌مقدم»- مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی ایلام در این میزگرد اظهار کرد: طبیعی است که هر سیستم، فرآیند و محتوای آموزشی باید آسیب‌شناسی شود و دوره‌های آسیب‌شناسی باید نزدیک به هم باشند، شاید اگر قبلاً دوره‌های آسیب‌شناسی 6 ماهه و یا یک‌ساله جواب می‌داد ولی الآن نظر به دلیل وجود عوامل مخل فرهنگی، مسائل ضد فرهنگی و ضد ارزشی در جامعه ما از قبیل ماهواره که در سمت‌وسوی این دروس تأثیرگذار هستند اقتضا می‌کند که ما هم کمی و کیفی نگاه آسیب‌شناسانه را نسبت به این دروس، دقیق‌تر افزایش دهیم.

مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی ایلام اضافه کرد: در خصوص موضوع جلسه این سؤال پیش می‌آید که آیا نگاه دانشجویان به این دروس به‌اندازه دروس تخصصی است؟ باید گفت که جواب این مسئله بسیار مهم از وظایف و رسالت‌های اساتید و مدیران گروه معارف در مجموعه معاونت امور اساتید و آموزشی پژوهشی نهاد رهبری است که متولی ساختاری ساماندهی و ارزش‌گذاری این دروس محسوب می‌شود.

موسوی‌مقدم خاطرنشان کرد: بر اساس تجاربی که بنده و سایر دوستان در گروه‌های معارف اسلامی طی 15 سال گذشته داریم کلیت سؤال را می‌پذیرم و شاهد هستیم در نگاه و ارزش‌گذاری دانشجو نسبت به این دروس در قیاس با دروس تخصصی آسیب وجود دارد اما این موضوع مطلق نیست، چراکه میزان تأثیرگذاری که یک مقوله اخلاقی دارد متأثر از عوامل متعددی است که اگر آن عوامل را لحاظ کنیم طبیعتاً فرایندی که ما تحویل دانشجو می‌دهیم قطعاً با میزان تأثیرگذاری و ارزش‌دهی بالاتری مواجه خواهد شد، ممکن است یک عامل یا رویداد فرهنگی در یک شرایط خاص کم‌تر تأثیر بگذارد اما همان رویداد در شرایط دیگر متفاوت و مؤثرتر از شرایط قبلی باشد و روی مخاطب اثر دیگری داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه بر اساس نگاه و تجاربی که دارم معتقدم، آسیب عمده در این حوزه یعنی عرصه تأثیرگذاری دروس معارف به نوع مدیریت مراکز آموزشی و نوع نگاه حتی جهانی که در خصوص دانشگاه‌ها چه در سطح ملی، منطقه‌ای و چه در سطح فراملی وجود دارد برمی‌گردد ادامه داد: اخیراً در تیپ‌بندی که از دانشگاه‌ها می‌کنند ما اگر تلاش کنیم خودمان را در جایگاه یک گروه آموزشی علمی دانشگاهی یعنی آکادمیک جا بیندازیم قطعاً در میزان تأثیرگذاری ما در مخاطب و حتی در تثبیت جایگاه‌مان مؤثر خواهد بود.

مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی ایلام تأکید کرد: این نگاه که گروه‌های معارف، گروه‌های غیرآموزشی و غیرعلمی و درواقع جنبی در دانشگاه هستند درست نیست. حتی بعضی‌ها ممکن است چنین فکر کنند که بشود آن‌ها را به دروس اختیاری تبدیل کرد، نهایتاً منجر به حذف آن‌ها شود وقتی‌که دانشجو این برداشت و این نگاه را از سیستم آموزشی داشته باشد طبیعتاً این دروس برای او اولویت یک را ندارد، اگر این نگاه اصلاح شود مشکل حل خواهد شد.

موسوی‌مقدم با بیان اینکه اخیراً در تیب‌بندی دانشگاه‌ها آن‌ها را به 4 تیپ تقسیم می‌کنند، عنوان کرد: دانشگاه‌های آموزش محور، دانشگاه پژوهش محور، دانشگاه‌های ثروت و سرمایه محور که علم در اینجا جنبه قدرت پیدا می‌کند و با نگاه اخلاق و فضیلت فاصله دارد، وقتی رقابت انسان‌ها سرمایه، پول و قدرت است اخلاق به درد نمی‌خورد، تیپ چهارم دانشگاه اخلاق مدار است، مجموعه بحران‌ها و آسیب‌های ناشی از نگاه‌های مادی به دانشگاه، منجر به بروز آسیب‌های اجتماعی شده است، مجبور شدند که یک عقب‌گرد به اصالت انسان و هویت و کرامت انسان داشته باشند.

نتوانسته‌ایم اخلاق را برند کنیم

وی یادآور شد: مؤلفه اول فرهنگ شهروندی و زندگی اجتماعی، اخلاق است باید همدیگر را بپذیریم و صبر و حوصله زندگی اجتماعی را داشته باشیم، فقدان این نگاه در دانشگاه‌ها باعث شده این دروس نه در دید نظام آموزشی دانشگاه اولویت اول را داشته باشد و نه در نگاه دانشجو، باید این نگاه از بالا به پایین باشد، اول، جایگاه این دروس را بر اساس فرهنگ و ارزش‌های خودمان نهادینه کنیم، وقتی نهادینه شد دانشجو به همان میزان که تلاش برای زندگی دنیوی می‌کند برای زندگی اخروی نیز تلاش خواهد کرد، وقتی دانشجوی ما خدا را در زندگی پیدا کرد درواقع اخلاق در اولویت اول قرار می‌گیرد. ما باید یک‌پایش از بالا به پایین داشته باشیم وقتی این نگاه اتفاق افتاد فضای آموزشی رقابتی مبتنی بر اخلاق می‌شود.

مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی ایلام خاطرنشان کرد: در حال حاضر برندهای زیادی وجود دارد، ما نتوانسته‌ایم اخلاق را به‌عنوان یک برند نشان بدهیم. مثلاً فلان بانک و یا فلان شرکت اخلاق‌مدار است. در نظام‌های آموزشی، اخلاق باید حرف اول را بزند، در نگاه تخصصی به این آسیب باید وقتی ما به خودمان زوم کنیم ببینیم علت چیست؟ ببینیم چرا این نگاه فشل کننده در دانشگاه، دروس ما را هم‌تراز سایر دروس، نمی‌پذیرد؟ چندین عامل در این زمینه دخیل هستند که یکی از آن‌ها ضعف محتوای آموزشی یا متون درسی است.

متون ما جوابگوی نیاز دانشجوی جدید نیست

موسوی‌مقدم تصریح کرد: متون ما جوابگوی نیاز دانشجوی جدید نیست، چون احساس تنوع‌طلبی دانشجوی ما و وجود عوامل مخل ارزش‌ها انتظار دانشجو از دروس معارف اسلامی و الهیات انتظار دیگری است یعنی ما نتوانسته‌ایم همپای تولید تنوع و اشتهای جدید دانشجو حرکت کنیم.

وی با اشاره به اینکه عامل دوم به ضعف اساتید یعنی عدم توانمندی آن‌ها در مهارت‌های لازم برمی‌گردد، گفت: این ضعف به ارتباطات کلامی، روش تدریس جدید، مهارت‌های ارتباطی، استفاده از تکنولوزی جدید و جذاب بودن خود استاد برمی‌گردد، دانشجو از استاد معارف و اخلاق انتظارات خاصی دارد.

مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی ایلام اظهار کرد: ضعف و یا عامل سوم، روش تدریس است. بالغ‌بر 50 روش تدریس نوین وجود دارد. روش تدریس معاونت امور اساتید نهاد تحت عنوان روش تدریس «نیاز محور» ارائه‌شده؛ اینکه گروه‌ها و اساتید معارف اسلامی باید اول نیازسنجی و بعد سوا لات دانشجویان را دسته‌بندی و کلاس را بر اساس آن نیازها و سؤالات اداره کنند، اما در عمل در دانشگاه‌ها استادی که این روش را اجرا کند نداریم چراکه استاد به میزان وقتی‌که این روش می‌برد تن نمی‌دهد چون به‌اندازه 3 جلسه روش سنتی وقت می‌خواهد و همچنین ممکن است دانشجو از طرح سؤال ابا داشته باشد، ممکن است ما هم نتوانیم این امنیت را تضمین کنیم لذا ما نمی‌توانیم این نگاه را ایجاد کنیم، کرسی‌های آزاداندیشی که مقام معظم رهبری بر آن تأکیددارند می‌تواند این مشکلات را حل کند.

موسوی‌مقدم اضافه کرد: اگر ما آسیب‌ها را تشخیص دهیم و در راه‌حل کردن آن‌ها تلاش کنیم میزان جذابیت بیشتر خواهد شد، باید به اثبات برسانیم دانشگاه جای تضارب آرا است، اینجا مچ‌گیری نیست وقتی این سازوکارها فراهم نشود دروس ما آسیب می‌بیند چون دروس ما دروس تجربی و کاربردی نیستند که شغل و منافع مالی برای فرد داشته باشد، اخلاق کاربرد دیگری دارد و نگاه اخروی است، دانشجویی که تجربی، مادی و زیر نظام آموزشی متأثر از غرب بار آمده نگاهش به دروس ما نگاه تجربی است دروس ما نگاه معنوی و قیامت‌مدار می‌خواهد.

وی با اشاره به اینکه خانواده‌ها اولویت اول و انتظاراتشان از فرزندشان اخلاق نیست، گفت: مسئله دینی قبل از اینکه رخداد بیرونی باشد یک تحول درونی است، عوامل مخل درونی مثل هوای نفس داریم که در رابطه با فیزیک فعال نیست، در مقابله با پول فعال نیست ولی وقتی نام خدا می‌آورید از درون فعال می‌شوید.

مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی ایلام در پایان تصریح کرد: باید بپذیریم چالش در دروس معارف اسلامی امری طبیعی است و ریشه در نهاد ما دارد، ما موجودی دو سرشتی هستیم فرشته جوی و حیوان خوی که مولوی شعر زیبایی دارد که گفته:

در حدیث آمد که یزدان مجید خلق عالم را سه گونه آفرید

یک گروه را جمله عقل و علم و جود آن فرشته است نداند جز سجود

نیست اندر آن سرش حرص و هوا نور مطلع زنده از عشق خدا

یک گروه دیگر از دانش تهی همچون یابو از علف در فربهی است

او نبیند جز که اسطبل و علف از شقاوت غافل است و از شرف

وین سوم هست آدمی‌زاد و بشر نیمی او ز فرشته و نیمش ز خر

نیم خر خود مایل سفلی بود نیم دیگر مایل علیا بود

باید انگ عمومی بودن از دروس معارف برداشته شود

دکتر «مرتضی اکبری» - مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه ایلام نیز در این نشست گفت: دو پیشنهاد دارم یکی اینکه این میزان تأثیرگذاری و آسیب‌ها و نقاط قوت این دروس در قالب یک طرح کشوری اجرا شود و دیگر اینکه این دروس مانند دروس تخصصی روی آنها حساب باز شود یعنی از عمومی بودن و گروه معارف برداشته شود.

اکبری با تکرار سؤال میزگرد که آیا دروس گروه معارف بر روی دانشجویان تأثیر می‌گذارند؟، گفت: بله تأثیر دارند. کم یا زیاد نیازمند خروجی طرح دارد. هر کتابی بر خواننده‌اش تأثیر دارد که کتب گروه معارف نیز بدون تأثیر نخواهد بود.

مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه ایلام یادآور شد: در گروه معارف تأثیرگذاری کلام و منش استاد تأثیرگذارتر است.

وی با طرح این سؤال که چرا امروزه برخی از دانشجویان، دروس معارف را کمک نمره دروس تخصصی در نظر می‌گیرند؟ عنوان کرد: در سنوات گذشته ما بیشتر از دروس عمومی می‌ترسیدیم تا درس‌های تخصصی چراکه دروس تخصصی زنجیره‌ای بودند ولی دروس عمومی زنجیره‌ای نبودند و ما باید بیشتر می‌خواندیم، برای تغییر این فرهنگ، شورای عالی انقلاب فرهنگی باید تصمیم‌گیری‌های جدید کند.

اکبری در پایان پیشنهاد داد: برای تأثیرگذاری بیشتر این دروس، میزان سقف تدریس اساتید گروه معارف کم شود تا استاد بهتر کار کنند چون یک کتاب به‌تنهایی تأثیرگذار نیست بلکه این استاد است که می‌تواند اهداف این دروس را برآورده کند.

مغایرت آموخته‌های معارف با وضعیت جامعه، دانشجو را سرخورده می‌کند

دکتر «احسان میرزاحسینی» - مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام نیز در این میزگرد اظهار کرد: میزان تأثیرگذاری دروس گروه معارف اسلامی به عوامل ظاهری یا مادی و عوامل درونی یا معنوی برمی‌گردد.

وی با بیان اینکه در بحث عوامل ظاهری و مادی می‌توان به عواملی همچون اقتصاد، سیاست، فرهنگ، آموزش و تربیت اشاره کرد، گفت: در بحث عوامل درونی و معنوی نیز اعتقادات، تفکر دینی و علمی و عمل بر اساس اعتقاد در یک جامعه اسلامی مطرح است، هرچند که این عوامل معنوی در این قضیه مهم‌تر هستند اما درواقع تأثیر و تأثر این دو عامل روی‌هم امری انکارناپذیر هستند.

میرزاحسینی ادامه داد: یکی از عوامل مؤثر بر تأثیرگذاری دروس معارف اسلامی، امید به آینده است هر چه که بیشتر به آینده امیدوار باشیم قطعاً جوان مفیدتر خواهد بود، متأسفانه معظلی که الآن در جامعه داریم این است که جوانان ممتنع‌الرای شده‌اند، از کنار بسیاری از مسائل بی‌تفاوت می‌گذرند و حتی نسبت به مسائل مهم زندگی بی‌تفاوت شده‌اند؛ برای دوری از این مسئله تنها راه‌حل ممکن، بالا بردن امید در این جوانان است که راهکارهای خاص خود را دارد.

مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام خاطرنشان کرد: یکی دیگر از عوامل ممکن و مهم در این زمینه، تناسب آموزش‌های مختلف با سن مخاطبین است، ما این مهم را در دروس معارف از همان ابتدا نداشتیم، به یک فرد از مهدکودک‌ و مدرسه مسائلی را یاد می‌دهند که جایگاه آن‌ها در دانشگاه است و در دانشگاه نیز مسائلی رها می‌شود و به آن‌ها پرداخته نمی‌شود که در دوران مدرسه از آن‌ها گذشته‌اند. مباحث باید متناسب با سن مخاطب آموزش داده شوند.

وی با بیان اینکه بحث بعدی در عوامل تأثیرگذاری دروس معارف اسلامی در دانشگاه‌ها اقتصاد اسلامی است، تأکید کرد: لقمه و نان حرام ریشه‌ی بسیاری از مشکلات است، من اگر از همان ابتدا با نان حلال تربیت شوم از خیلی از مشکلات دوری می‌کنم.

میرزاحسینی پرهیز از شعار بدون عمل در جامعه را از دیگر عوامل مهم در این تأثیرگذاری اعلام و عنوان کرد: متأسفانه عالمان بدون عمل ضربه می‌زنند، اساتید دروس ما خودشان باید متعهدتر از دانشجو باشند، ما در جامعه، شعار بدون عمل زیاد داریم.

مدیر گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام یادآور شد: تربیت خانوادگی نیز تأثیرگذار است بخشی از تربیت را دروس معارف ایفا می‌کنند بخش عمده به خانواده برمی‌گردد، ما اگر ببینیم تربیت خانوادگی برخلاف چیزی است که ما آموزش می‌دهیم نتیجه مطلوب نخواهیم گرفت.

وی آخرین عامل مهم و مؤثر را سیاست‌گذاری درست و همخوان بودن این سیاست‌ها دانست و گفت: دانشجو زمانی که آموخته‌های خود را با آنچه در جامعه می‌بیند مغایرت دارد سرخورده خواهد شد و نتیجه‌ی سرخوردگی در این موضوعات می‌تواند خطرناک باشد.

برای دانشجو باید سوال ایجاد کرد

دکتر «فرهاد عمورضایی» - مدرس الهیات و معارف اسلامی دانشگاه‌های ایلام در این میزگرد گفت: تاکنون راجع به دروس معارف اسلامی و تأثیرگذاری یا عدم تأثیرگذاری آن‌ها و به عبارت بهتر درباره‌ی تأثیرگذاری کم آن‌ها تا الآن جلسات و همایش‌های زیادی گذاشته شده است، واقعیت این است که بحث معارف اسلامی و تدریس آن یک بحث مجزا از مسائل جامعه نیست، هر کاری یک زمینه می‌خواهد مثلاً بذری در یک شوره‌زار بکاریم اگر بهترین بذر هم باشد رشد نمی‌کند؛ کشاورز و وسیله کارش هم اگر بهترین باشد جوابگو نیست.

وی با اشاره به اینکه مباحث اسلامی از نگرش‌ها و بینش‌ها شروع می‌شود به سمت کنش‌ها می‌رود، افزود: یک پارامتر مهم که در جامعه است و خیلی وقت‌ها به آن توجه نمی‌کنیم سبک زندگی است؛ در جامعه ما در کل دنیا و کل ایران و همه طیف‌های مردم؛ سبک زندگی حاکم است این سبک زندگی مثل یک ظرف یا فضایی است که در آن نفس می‌کشیم این ظرف هر جوری باشد ما ناچار به آن شکل هستیم؛ واقعیت این است که سبک زندگی ما سبک زندگی غربی است، ژاپن به‌عنوان مظهر زندگی شرق کاملاً غربی زندگی می‌کنند.

عمورضایی یادآور شد: باید بدانیم که سبک زندگی چه می‌خواهد؟ سعادت چیست؟ نهایت هر مکتب سعادت است، سبک زندگی غربی فقط برای این است که لذت ببرند، در غرب فقط به دنبال مانی (پول) و فانی هستند، اگر فوتبال در آنجا صنعت است برای این است که می‌خواهند مردم لذت ببرند. فوتبال در جامعه ما چیز دیگری است این تأثیرگذاری متفاوت است یک عده نگاه ستیزه‌جویانه دارند یک عده‌ای نسبتاً تعاملی و یک عده پذیرشی فکر می‌کنند، مردم نیز در جامعه نسبت به معارف اسلامی همین‌جور هستند؛ در یک کلاس هم همین طیف‌ها وجود دارند، یک عده نگاه دینی و سنتی دارند یعنی تقریباً مذهبی هستند یک عده خنثی هستند و یک عده هم منفی. باید بدانیم روی کدام گروه سرمایه‌گذاری کنیم؛ ما باید برای همه صحبت کنیم و بر روی همه تأثیر بگذاریم ولی باید در کلاس سؤال ایجاد کنیم؛ باید برای دانشجویان سؤال ایجاد کنیم.

وی با تأکید بر اینکه باید دانشجو را در کلاس درگیر کنیم تا سؤال برایش پیش آید، اظهار کرد: دروس معارف اسلامی جزء مهم‌ترین دروس دانشگاهی هستند چون با زندگی افراد رابطه مستقیم دارد و با همه شئون زندگی افراد در ارتباط است. مباحث الهیات و معارف اسلامی مباحث زندگی هستند، دین با همه زندگی ما در ارتباط است.

عمو رضایی با اشاره به اینکه هنر یک استاد دانشجو را با سؤال درگیر کردن است، تصریح کرد: غربی‌ها سبک زندگی را سازماندهی کرده‌اند و پیش می‌برند.

برخی دروس معارف را شربت مولتی‌ویتامین می‌دانند

دکتر «عبدالحسین حق‌جو» - مدرس معارف اسلامی و الهیات دانشگاه‌های ایلام نیز در این میزگرد گفت: در مباحثی این‌چنینی کلی‌نگری، حلال مشکلات نیست بلکه باید خروجی کار را در نظر گرفت، موضوع ما باید محدود باشد تا بتوانیم راهکار ارائه دهیم. این مشکلات باید از سوی مسئولان جدی گرفته شود.

حق‌جو با اشاره به اینکه در دانشگاه‌ها طی چند سال گذشته لیبرالیسم و سکولاریسم خیلی به ما ضربه زده است، عنوان کرد: خیلی‌ها به دانشگاه آمده‌اند که مدرک بگیرند نه اینکه تعالی پیدا بکنند، دین در سبد زندگی برخی‌ها کمتر تأثیر شده است.

مدرس الهیات و معارف اسلامی دانشگاه‌های ایلام خاطرنشان کرد: در جهان امروز دو دیدگاه وجود دارد یکی معنویت و دیگری دیدگاه نفس است. متأسفانه برخی از اساتید ما سهل‌انگار هستند و دروس معارف اسلامی را به شربت مولتی‌ویتامین تبدیل کرده‌اند.

انتهای پیام


ویدیو مرتبط :
مولتی ویتامین فارماتون