رویای نوعثمانی زیر چکمه‌های پوتین

دنیای اقتصاد/ متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست

دولت ترکیه در سودای تحقق آرزوها و آمال نوعثمانی‌ خود از پاییز 2015 با ائتلاف روسیه، ایران، سوریه و عراق روبه‌رو شده است، ائتلافی که همکاری‌های آنها در حوزه نظامی در مواجهه با شبه‌نظامیان معارض دولت سوریه سبب تغییر موازنه قوا در منطقه شده است و در مواجهه با این ائتلاف جدید ترکیه از ایفاگر نقش کلیدی به یک بازیگر درجه دوم در منطقه تقلیل یافته است. ولی با وجود تنش‌هایی که در روابط روسیه و ترکیه به وقوع پیوسته و تداوم یافته است، کماکان پوتین به دنبال حذف کامل ترکیه از نظم در حال شکل‌گیری منطقه نیست. تقابل دو کشور در حوزه هوایی سوریه که از ساقط کردن سوخو 24 روسیه توسط ترکیه وارد فاز جدیدی شده است، در واقع معطوف به سابقه‌ای است که یکی از آنها واکنش روسیه به حضور 8 جنگنده F16 ترکیه در مرز سوریه و کنترل آن از طریق رهگیری رادارهای رادیویی و سامانه ضدموشکی بوده است. رهیافت‌هایی که می‌توان آنها را نمود و نماد تلاش‌های مسکو معطوف به ناکام گذاشتن تکاپوهای نوعثمانی‌گرایانه اردوغان تلقی کرد. از سوی دیگر در واقعه ساقط کردن بمب‌افکن روسیه در نزدیکی مرزهای ترکیه در شمال سوریه نیز به نظر می‌رسد که اردوغان نمی‌تواند خود را برنده کشاکشی که در موضوع ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه در جریان بوده است، معرفی کند. به هر روی عدم حمایت واقعی ناتو از ترکیه در کشاکش‌هایش با مسکو در تقابل هوایی در سوریه را می‌توان شکستی در ارزیابی‌ها و انتظارات اردوغان دانست. با نگاهی به وقایع ماه‌های اخیر، می‌توان از پایان جاه‌طلبی‌های ترکیه در ایجاد منطقه پرواز ممنوع در سوریه و خاتمه رویای عثمانی کردن استان‌های تحت سلطه امپراتوری عثمانی در ادلب و حلب در سوریه و موصل در عراق سخن گفت.

اختلافات مرزی ترکیه و سوریه در طول تاریخ
استان «حاتای» در سواحل مدیترانه‌ای ترکیه که از جنوب هم‌مرز با لاذقیه سوریه است، مناسب‌ترین مسیری است که می‌تواند قاچاق سلاح برای تروریست‌ها در ادلب را تسهیل کند. اسناد تاریخی به خوبی نشان می‌دهد این استان حتی در زمان امپراتوری عثمانی نیز بخش جدایی‌ناپذیر خاک سوریه بوده است. یکی از نقشه‌های تاریخی معتبر که مربوط به سال 1764 میلادی است، تعلق استان حاتای به سوریه در آن مقطع تاریخی را به اثبات می‌رساند. این استان در آن دوران به نام «اسکندرون» شهرت داشت که بعدها توسط آتاتورک نامش به «حاتای» تغییر یافت. در پی توافقاتی که پس از جنگ اول بین‌الملل در سال 1925 میلادی صورت گرفت استان حاتای تحت قیمومیت فرانسه قرار گرفت که این موضوع نارضایتی ترکیه را به دنبال داشت. در همین برهه تاریخی بود که آتاتورک ادعا کرد حاتای چهار هزار سال بخشی از قلمرو ترکیه بوده است. وی بر این نکته تاکید کردکه اکثر ساکنان اسکندرون را ترک‌ها تشکیل می‌دهند در حالی که آمارگیری فرانسویان در 1936 جمعیت اعراب این منطقه را 46 درصد و جمعیت ترک‌ها را 39 درصد نشان می‌داد. فرانسه در ابتدای امر در برابر ادعای آتاتورک مبنی بر تعلق اسکندرون به ترکیه مقاومت کرد؛ اما در نهایت برای تعیین تکلیف حاکمیت این منطقه با مرجعیت جامعه ملل موافقت کرد. در همه‌پرسی که در سال 1939 برگزار شد، اسکندرون به ترکیه پیوست و این استان حاتای نام گرفت. ( «رابرت فیسک» در کتاب «جنگ بزرگ تمدن‌ها» می‌نویسد: آتاترک در این همه‌پرسی توانست با تقلب پیروز شود چرا که وی ده‌ها هزار تن از ترک‌ها را برای اخذ رای به اسکندرون فرستاد) سوریه اما این مساله را کاملا غیرقانونی می‌دانست و همواره از پذیرش آن سر باز زد.

ادعاهای نوعثمانی‌گری اردوغان
جاکوب زن (Jacob Zenn) می‌گوید: تروریست‌ها تا پیش از مداخلات اخیر روسیه در سوریه، در ادلب در شمال غرب سوریه که هم‌مرز با استان حاتای ترکیه است، تحت رهبری «جبهه‌النصره» و پشتیبانی گروه‌های تروریستی از جمله «گروه ترور اویغور‌های چین»، «حزب اسلامی ترکستان»، «جماعت امام بخاری ازبک‌ها»، «گروه تروریستی توحید و جهاد» و «شبه‌نظامیان چچنی» که از آسیای مرکزی و قفقاز شمالی به جبهه ادلب پیوسته بودند از منابع و ظرفیت‌های کافی برای تاسیس یک دولت دوفاکتو در این استان برخوردار بودند. در مقطع کنونی اردوغان به سبک آتاتورک که حاتای را از سوریه جدا کرد از اتحادیه اروپا درخواست کرده تا استان ادلب سوریه (همسایه حاتای) به‌عنوان منطقه حائل، از حاکمیت سوریه جدا شده و تحت قیمومیت ترکیه قرار گیرد.

«کریستینا لین» در «آسیا تایمز» می‌نویسد: گزارش‌های اخیر حاکی از آن ‌است که ترکیه در حال اسکان ترک‌زبانان به‌ویژه ترک‌های اویغورستان چین در استان حاتای است. وی از انتشار فیلمی خبر می‌دهد که در ماه سپتامبر از شبکه ممری تی وی (MEMRI TV) پخش شده و نشان می‌دهد چگونه یک گروه شبه‌نظامی چینی (حزب‌اسلامی‌ترکستان) اردوهای آموزشی را به همراه خانواده‌های خود که بالغ بر 3500 نفر هستند، در استان ادلب برگزار می‌کنند. این فیلم که توسط «حزب اسلامی ترکستان» منتشر شده نشان می‌دهد چگونه هزاران نفر از سکنه‌ سین‌کیانگ در حال فرار از چین بوده و به سمت سوریه به‌ویژه روستای زنبق در حال حرکت هستند که سبب شده‌اند بافت جمعیتی این روستا تغییر یابد. در حال حاضر سرویس امنیتی ترکیه بیش از بیست‌هزار نفر از این عده را تحت آموزش قرار داده است تا با حکومت اسد مبارزه کرده و در بازگشت نیز برای مبارزه در چین آماده شوند.

استفاده نژادی- ابزاری ترکیه از اویغورهای چین
اردوغان سخت درپی آن است تا بتواند همانند سلف خود آتاتورک از ترکیه سرزمینی بسازد که موطن تمام ترک‌زبانان باشد. رئیس‌جمهوری ترکیه در سال 2009 حضور نیروهای نظامی و انتظامی چینی در مقابله با معترضان در استان سین‌کیانگ (اویغورستان) را به نسل‌کشی تعبیر کرد. بولنت‌ارینچ، معاون نخست‌وزیر‌ترکیه و یکی از موسسان حزب عدالت‌و‌توسعه در این زمینه تاکید می‌کند که ما مناسبات عمیق تاریخی با برادران‌مان در اویغورستان چین داریم و در حال حاضر نیز یک جمعیت 300‌هزار نفری اویغور در ترکیه سکونت دارند. در هر حادثه‌ای ترک‌های اویغور تحت حمایت جیش‌الفتح متشکل از جبهه‌النصره و احرار الشام و دیگر عناصر ترکی از قبیل گروه‌های ترکستانی و عناصر ترکمن قرار دارند.

*کلوب والدای
*الستایر کروک
ترجمه جعفر خاشع

با کانال تلگرامی «آخرین خبر» همراه شوید

منبع: دنیای اقتصاد